اوراق مشتقه، به اوراقی گفته میشود که، ارزش خود را از داراییهای گروهی همچون سکه، محصولات کشاورزی و پتروشیمی، اوراق بهادار و قرضه و سهام و یا داراییهای پایه دریافت میکنند. در حقیقت، ارزش این نوع از اوراق از ارزش دارایی ذکر شده در قرارداد مشتق شده و تعیین این ارزش براساس نوسانات و قیمت تعیین می‌گردد. قیمت اوراق مشتقه، بستگی به دارایی پشتوانه آن‌ها داشته و فقط مطابق میزان عرضه و تقاضا مشخص نمی‌گردد. در این نوشته، قصد ارائه توضیحاتی مفصل در رابطه با این اوراق را برای شما داریم و اطلاعاتی را در مورد تاریخچه، انواع و همین‌طور مزایا و معایب آن در اختیارتان قرار می‌دهیم.
ابزارهای مالی را می‌توان ستون فقرات اقتصادهای مدرن به شمار آورد. تاریخچه اوراق مشتقه در دنیا به تجارت کردن در هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح و بین النهرین مربوط میشود. در آن دوران، شاه دستور داد که، در صورت نباریدن باران کافی و در نتیجه، ناکافی بودن محصولات، افراد وام دهنده نباید بدهی‌های خود را از کشاورزان دریافت کنند. به این ترتیب، با رخ دادن حوادثی غیر منتظره و خاص، اشخاص حق خارج شدن از تعهدات خود را دارند. بازارهای مالی در کشور ایتالیا و دیگر کشورهای توسعه نیافته، در زمان رنسانس دچار پیچیدگی زیادی شدند.
سال 1848 میلادی بود که، تولیدکننده‌های گندم در شهر شیکاگو، به بازاری نیاز پیدا کردند که، امکان فروش محصول خود را به شکل نقدی به افراد متقاضی خرید آن را داشته باشند. اینگونه بود که، آن‌ها جهت کسب اطمینان از فروختن محصولات خود اقدام به تنظیم کردن قراردادهای غیر رسمی براساس اعتبار طرف مقابل کردند. قراردادهایی که، موجبات موکول کردن تحویل کالا یا پرداختن هزینه آن به زمان دیگری را فراهم کردند، در این گروه از قراردادها قرار می‌گرفتند.
از سال 1973 میلادی، رونق تدریجی اوراق‌های مشتقه در بازار صورت گرفت و در عصر حاضر، بازار بورس نیویورک و شیکاگو در ردیف بزرگترین بازارهای مشتقه در جهان به شمار می‌روند. در ایران نیز از سال 1387 شاهد استفاده از این اوراق و روی کار آمدن آن بودیم. اوراق بهادار مشتقه، در بورس، خارج از بازار بورس و به شکل خصوصی، قابل معامله هستند.
همانگونه که ذکر شد، اوراق مشتقه با هدف کاهش و یا کنترل ریسک در بازار مالی ایجاد شده‌اند. تنوع اوراق موجود در این نوع ابزار، باعث میشود که، افراد سرمایه گذار قادر به در نظر گرفتن گزینه‌های مختلفی برای پرتفوی سرمایه گذاری خود باشند. ولی علیرغم اینکه، ابزارهای مشتقه در بازارهای بورس جایگاه خود را یافته‌اند، بررسی و مقایسه کردن بازار مشتقه در بورس ایران با دیگر بورس‌های جهان نشان دهنده نیاز این بازار به توسعه بیشتر است. با توجه به وارد شدن نقدینگی جدید و استقبال روز افزون بازار سرمایه در ایران، می‌توان به رخ دادن حرکاتی مثبت در راستای افزایش قابل توجه فعالیت در بازار امیدوار بود.
بازار مشتقات، از اصول خاص خود برخوردار بوده و قبل از وارد شدن به آن، باید سعی در فراگیری این اصول گرفت. برای داشتن معاملاتی موفق در این بازار، الزاماً باید اقدام به تعیین هدف خود از معامله کنید. شمار زیادی از معامله گرها با هدف انجام دادن معامله‌ها با هجینگ، بدست آوردن سود از بازارهای صعودی یا نزولی و سفته بازی، به بازارهای مالی وارد می‌گردند که، در ادامه این مطلب، توضیحات لازم را در رابطه با آن‌ها می‌دهیم.
کسب و کارها یا سرمایه گذارها و معامله گران نیز از مشتقات جهت اهداف پوشش دهی ریسک بهره می‌گیرند که، به معنی باز کردن موقعیتی دوم جهت مواقعی است که، در صورت شروع به ضرر کردن پوزیشن اول، کل معامله‌ها با سودآوری همراه باشد. اینگونه، می‌توان ریسک خود را با کسب کردن مقداری سود کاهش داد و در مجموع، زیان خود را بدون بستن موقعیت اولیه محدود کرد.
مثلاً، یک کشاورز با قصد تعیین کردن قیمت محصولات آتی، قبول می‌کند که، محصولات را در تاریخی مشخص و با قیمتی معین در آینده به فروش برساند. این کشاورز، با حفظ معامله‌های خود، به کاهش عدم اطمینان به شرایط بازار در آینده کمک می‌کند تا بدون توجه به شرایط بازار، ضرر خود را محدود کرده و به سود برسد.
جهت معامله کردن اوراق مشتقه، می‌توانید ابزار اهرم در کارگزاری‌ها را بکار بگیرید. به کمک این ابزار، می‌توان مقدار بیشتری پوزیشن را باز کرد. مثلاً، می‌توانید از ده دلار اهرم جهت باز کردن پوزیشنی به ارزش سیصد دلار استفاده بفرمایید. با این همه، دقت داشته باشید که، این اهرم، موجب افزایش زیان‌های احتمالی و میزان سود بالقوه می‌شوند. از این رو، مدیریت ریسک بسیار مهم میشود.
امکان معامله کردن در بازارهای نزولی و رو به رشد به کمک ابزار مشتقات وجود دارد. به این معنا که، می‌توان در یک محیط اقتصادی ناپایدار یا راکد ضرر کرد و یا برعکس سود برد. اگر بر این باور هستید که، قیمت یک دارایی افزایش پیدا می‌کند، سفارش لانگ (long) و در صورت نزولی دیدن بازار، سفارش شورت (short) را تنظیم می‌کنید. از طریق گذاشتن سفارش لانگ، یک دارایی را خریداری کرده و با دستور شورت، اقدام به فروش دارایی می‌کنید.
زیبایی سفته بازی از آنجا نشات می‌گیرد که، شما مجبور به دست گرفتن مالکیت چیزی نیستید. فقط از طریق پیش بینی کردن برای بازار در انواع داراییهای مالی، سود کرده و یا متضرر می‌شوید. یعنی به امید درست بودن پیش بینی شما، اقدام به خرید و یا فروش مشتقات می‌کنید.
در طول دهه‌های اخیر، استفاده از ابزارهای مشتقه در بازارهای مالی و به دنبال آن بالا رفتن حجم معامله‌ها، رشد قابل ملاحظه‌ای پیدا کرده است. این موضوع، نشان دهنده مزیت‌های شایان توجه ابزار مشتقه بوده که، در ادامه چند مورد از آن‌ها را برایتان ذکر می‌کنیم.
با استفاده از قرارداد اختیار معامله، تحت عنوان یکی از ابزار مشتقه، امکان بهره بردن از تغییرات قیمتی آن بدون در اختیار داشتن سهام وجود دارد.
اوراق بهادار مشتقه با داشتن قابلیت معامله در بورس، قراردادهایی استاندارد هستند که، قیمتی شفاف در بورس دارند. این موضوع، امکان خرید و فروش آسان آن‌ها را در بورس و برخورداری از نقدشوندگی بالای آن را فراهم کرده است. با توجه به تنوع این اوراق در بازار مشتقه، اشخاص بیشتری مایل به وارد شدن به این بازار و انجام دادن معاملات در آن را دارند که، این مسئله موجب بالا رفتن حجم معامله‌ها و در نتیجه، افزایش نقدینگی این اوراق می‌گردد.
هزینه معامله‌های اوراق مشتقه، در مقایسه با دیگر اوراق بهادار کمتر بوده که این موضوع موجبات بالا رفتن شمار معامله‌ها در بازار را فراهم می‌کند.
قیمت تقریبی اجناس را می‌توان به وسیله قیمت معامله‌های آتی مبنی بر آن کالا را مورد محاسبه قرار داد.
کاهش یافتن ریسک ناشی از نوسانات قیمتی را می‌توان از جمله دلایل استفاده از این ابزار در نظر گرفت. با توجه به، وابسته بودن ارزش این اوراق به ارزش دارایی پایه، می‌توان این وابستگی را برای کاهش ریسک بکار گرفت.
استفاده از این اوراق، موجب وارد شدن اشخاص با سلیقه‌های مختلف به بازارهای مالی شده و همین موضوع، باعث شده تا حجم معامله‌های بیشتری در بازار صورت بگیرد.
به جز مزایا، استفاده از این اوراق، معایبی نیز دارند که، در ادامه به ذکر آن‌ها می‌پردازیم.
علیرغم، ایجاد ابزار مشتقه با هدف جلوگیری از زیان افراد سرمایه گذار و کنترل کردن ریسک نوسانات، در حال حاضر کاربرهای زیادی از آن تحت عنوان ابزاری برای کسب سود بیشتر و کلاهبرداری کمک می‌گیرند. این رخداد، اکثر اوقات در بازارهای خارج از بورس اتفاق می‌افتد.
با توجه به وابسته بودن ارزش اوراق مشتقه به قیمت دیگر کالاها یعنی کالای پایه و مدام در حال تغییر بودن قیمت این کالاهای اساسی، مشخص کردن ارزش واقعی این اوراق بسیار سخت است.
پیچیدگی‌های ابزارهای مشتقه، با گذشت زمان افزایش پیدا کرده و به استفاده از ابزارهای ریاضی نیاز دارد. بنابراین، تعداد کاربرهای اندکی می‌توانند این اوراق را درک کرده و سود و زیان آن را مورد محاسبه قرار دهند که، این امر زیان‌های جبران ناپذیری را برای آن‌ها به دنبال دارد.
اوراق مشتقه، چهار نوع بوده که، در ادامه این مطلب با ذکر نام آن‌ها و ارائه توضیحاتی در رابطه با هر یک همراه شما هستیم.
این نوع قرارداد، از جمله رایج ترین انواع مشتقه‌ها بوده که، بین خریدار و فروشنده برای کالاهای خاص به وسیله نهادهای واسط قابل تنظیم هستند. در این نوع قرارداد، یک دارایی یا کالای خاص با کیفیت و ویژگی مشخص و در زمانی معلوم و با هزینه‌ای از قبل تعیین شده، در دسترس فرد خریدار قرار داده میشود. در این نوع از قرارداد، هر دو طرف معامله تعهد می‌دهند که، اقدامات لازم را برای انتقال کالا و قیمت تعیین شده آن در تاریخ سررسید به یکدیگر انجام دهند.
قرارداد آپشن یا اختیار معامله را می‌توان از دیگر فرم‌های رایج مشتقه‌ها دانست. شباهت این نوع از قرارداد با نوع آتی این است که، توافقی بین دو طرف بوده که، فرصت خرید یا فروش اوراق بهادار را از طرف دیگر و در قرارداد آتی از پیش تعیین شده را در اختیار یکی از آن‌ها قرار می‌دهد. اما فرق مهم و کلیدی بین اختیار آتی و معامله، به این بر می‌گردد که، فروشنده یا خریدار تنها با یک اختیار، به انجام یک معامله متعهد نشده و از این رو، اسم اختیار را بر روی آن گذاشته‌اند و در نهایت خود مبادله اختیاری بوده و تعهدی در آن وجود ندارد.
درست همچون قراردادهای آتی، امکان دارد از اختیارات جهت پوشش دادن سهام فروشنده در مقابل کاهش قیمت استفاده شده و فرصت کسب سود مالی را به وسیله سفته بازی در اختیار خریدار قرار می‌دهد. قرارداد اختیار، به صورت‌های مختلف قرارداد اختیار فروش یا خرید بلند مدت و یا کوتاه مدت است.
سوآپ یا قرارداد معاوضه، نوع مرسوم دیگری از مشتقه‌ها محسوب میشود. در این نوع قرارداد، طرفین تعهد می‌دهند تا در تاریخی معین، اقدام به معاوضه دو دارایی یا منافع بدست آمده از آن‌ها با کیفیتی معین و به نسبت تعیین شده کنند. قرارداد سوآپ، معمولاً مجموعه‌ای از جریانات نقدی را شامل شده و در حقیقت، شکل کلی تر پیمان‌های آتی بوده که، در آن با مجموعه‌ای از پرداخت‌ها به جای یک پرداخت روبرو هستیم. قرارداد معاوضه، به طور معمول برای تغییر نوع وام‌ها به وسیله افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پیمان فوروارد یا آتی، از دیگر انواع اوراق مشتقه بوده که شباهت‌هایی نیز با قرارداد آتی دارد. اما تفاوت کلیدی بین این دو در عدم معامله پیمان آتی در بازار درست برعکس نوع قرارداد آتی است. در حقیقت، پیمان آتی به صورت قراردادی به شکل غیر رسمی و خارج از بورس معامله میشود.
جهت بکارگیری قراردادهای آتی و ابزارهای مشتقه، الزاماً باید کد بورسی داشته باشید. ولی اشخاصی که، آشنایی کافی را با شیوه انجام دادن معاملات بورسی کالا ندارند، به هیچ وجه نمی‌توانند به سود خوبی در این بازار دست پیدا کنند. قراردادهای مشتقه و بازار اوراق، پیچیدگی بیشتری در مقایسه با معاملات بورس اوراق بهادار داشته و از به همین دلیل، تنها اشخاصی آشنا با روانشناسی بازار می‌توانند به سود زیادی در این معامله‌ها برسند.
به جز بازارهای مالی با جذب سرمایه گذارهای زیاد همچون کامودیتی‌ها، فارکس و بازار سهام، بازارهای دیگری نیز هستند که، به علت داشتن پیچیدگی‌های فراوان طرفدارهای خاص خودشان را دارند. بازار مشتقات، از جمله این بازارها بوده که، احتمالاً نام آن را کمتر در بین بازارهای مالی دیده‌اید. سرمایه گذارها در این بازار، اقدام به خرید و فروش دارایی‌هایی کرده که، قیمت آن‌ها به دارایی اصلی یا پایه وابسته است. در این نوشته، سعی در آشنا کردن شما با انواع اوراق مشتقه و شیوه معامله آن‌ها را برای شما داشتیم تا اطلاعات کافی را در این مورد بدست آورید.
اوراق مشتقه، به اوراقی گفته میشود که، ارزش خود را از داراییهای گروهی همچون سکه، محصولات کشاورزی و پتروشیمی، اوراق بهادار و قرضه و سهام و یا داراییهای پایه دریافت میکنند.
قرارداد اختیار معامله، قرارداد معاوضه و پیمان آتی انواع اوراق مشتقه هستند. اوراق مشتقه چیست؟
انواع اوراق مشتقه کدام‌ها هستند؟
شرکت پارمیس تاکنون توانسته طیف وسیعی از نرم افزارهای حسابداری، مالی و مدیریتی من جمله نرم افزار حقوق دستمزد، نرم افزار انبارداری، نرم افزار خزانه، نرم افزار فروش و بازرگانی، نرم افزار بازرگانی خارجی، نرم افزار تولید و بهای تمام شده، نرم افزار ارتباط با مشتری CRM، فروشگاه اینترنتی، فروشگاه ساز، سامانه پیام کوتاه، نرم افزار تسهیلات، نرم افزار باشگاه مشتریان، اپلیکیشن سازمانی، حسابداری ابری، حسابداری اندرویدی، حسابداری کارتخوان اندرویدی، حسابداری موبایل و تبلت، حسابداری تحت وب، نرم افزار صندوق فروشگاهی ویندوزی و اندرویدی، نرم افزار صدور فاکتور آنلاین و آفلاین، داشبورد مدیریتی را طراحی و تولید نماید.
دانلود نرم افزار رایگان پارمیس همراه
دانلود رایگان پارمیس همراه
ساعت پاسخگویی تلفنی :
شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۷:۳۰
پنجشنبه ها از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۲:۳۰
لطفا فرم زیر را پر کنید
