بیمه بیکاری چیست؟
- مهر 3, 1402
نرم افزار حسابداری » بیمه بیکاری چیست؟
فهرست مطالب
بدون شک برای هر شخصی بیکاری میتواند ناراحت کننده باشد به خصوص اگر آن فرد، شخص یا اشخاص دیگری را نیز تحت تکفل خود داشته باشد. اما در تمام کشورها برای این افراد حمایتی تحت عنوان بیمه بیکاری صورت گرفته است که به آن بیمه بیکاری گویند؛ البته دریافت این بیمه دارای قوانین و مقرراتی است که پارمیس در این مقاله در مورد مفهوم کار، کارگر، بیمه بیکاری، قوانین مربوط به بیمه بیکاری و غیره توضیح داده است.
بیمه بیکاری چیست؟
این بیمه در واقع چتر حمایتی تامین اجتماعی از افرادی است که شغل خود را از دست دادهاند. سازمان تامین اجتماعی در زمانی که فرد مشغول به کار است هر ماه مبلغی از حقوق وی را تحت عنوان بیمه بیکاری دریافت میکند تا زمانی که شخص به هر دلیلی شغل خود را از دست داد برای مدتی مشخص در هر ماه مبلغی را تحت عنوان بیمه بیکاری دریافت کند.
کار چیست؟
قبل از آن که به تعریف بیکاری بپردازیم بپردازیم، ببینیم کار به چه معناست. مرکز آمار اعلام کرده است، کار یا همان شغل را میتوان مجموعهی از فعالیت های اقتصادی، فکری و جسمی تعریف کرد. که این فعالیتها به قصد درآمد(نقدی یا غیر نقدی) و همچنین با هدف تولید کالا یا ارائه خدمتی انجام میشود. همچنین طبق تعریف شغل، شخص باید با توجه به درآمدی که از این شغل دارد بتواند حداقل نیازهای خود را برآورده کند. همچنین باید به این نکته نیز اشاره کرد که افراد که کارآموز هستند، هم جزء شاغلان به حساب میآیند زیرا در کسب و کاری که به کارآموزی مشغول هستند تولید کالا و یا ارائه خدمات میکنند.
کارگر کیست؟
کارگر فردی است حقیقی که در مقابل دریافت حق الزحمه (مزد، حقوق، درصد سود و سایر مزایا) برای کارفرما و به درخواست وی کار میکند. به این نکته توجه داشته باشید که هر شخصی که برای فرد دیگری کار میکنند کارگر میگویند، بنابر این کارگر میتواند پزشک یا مدیر باشد.
قانون کار و بیمه کارگر
کارفرما وظیفه دارد تا کارگر خود را بنا به اجبار قانون بیمه کند. و اگر این کار را انجام ندهد جریمه خواهد شد؛ در قانون از کلمه استنکاف استفاده شده است و معنای اجتناب و خودداری کرده میباشد که این اجتناب با مجازات همراه میباشد. حق بیمه سال 1402 کارگر و کارفرما به صورت زیر است:
((تعداد روزهای کارکرد * پایه حقوق روزانه) + حق مسکن + بن کارگری) * 30%
که این مبلغ توسط کارگر و کارفرما به صورت اشتراکی(کارگر 7% و کارفرما 23%) به صندوق تامین اجتماعی پرداخت میشود. مسئول پرداخت حق بیمه کارفرما میباشد.
به چه کسی بیکار میگویند؟
در سال 1396 که قانون بیکاری تصویب شد، در ماده 6 این قانون آمده است که اگر شخصی 6 ماه از سابقه حق بیمه وی گذشته باشد میتواند از بیمه بیکاری استفاده کند همچنین در ماده 2 همین قانون آمده است، بیکار فردی است که به هر دلیلی اما بدون اراده خودش، شغلش را از دست داده است و همچنین آماده به کار میباشد. کمیتهی که شامل اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی و همچنین سازمان تامین اجتماعی تشخیص میدهند، فرد بدون شغل با اداره خود بیکار شده است یا خیر. زمانی که سازمان تامین اجتماعی تاییدیه را از کمیتهی نام برده دریافت کرد، بیمه بیکاری را به شخص بیکار پرداخت میکند.
شرایط دریافت بیمه بیکاری در سال 1402
- کسانی که کار دائم داشتند، با توجه به رای که هیات دیوان عدالت اداری داده است دیگر به نامه عدم نیاز جهت دریافت بیمه بیکاری نیازی نیست. نامه عدم نیاز، نامهی است که از کارفرما دریافت میشود مبنی بر این که به وی نیازی نیست.
- فرد باید در کلاس هایی که به نام دورههای کارآموزی و سوادآموزی میباشند و از طرف اداره کار و امور اجتماعی و نهضت سواد آموزی برگزار میگردد شرکت کند، و باید گواهی حضور در این کلاسها را هر دو ماه یکبار به تامین اجتماعی ارائه دهد.
- اگر فرد بیکار شده، قراردادی که داشته است موقت و یا معین بوده، باید از حداقل یکسال کار به همراه پرداخت حق بیمه در آخرین کارگاهی که کار میکرده است، برخوردار باشد.
- نباید مستمری بگیر، کار افتاده کلی و بازنشسته باشد.
- شخص بیکار شده باید حداکثر 30 روز پس از اخراج شدن و یا نامه عدم نیاز توسط کارفرما به اداره کار گزارش دهد. البته در موارد خاصی چنانچه هیات اختلاف اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی تشخیص بدهند این سی روز میتواند تا 3 ماه افزایش یابد.
- شخص بیکار شده از کار باید حداقل شش ماه سابقه پرداخت حق بیمه، تا قبل از بیکار شدنش به تامین اجتماعی را داشته باشد.
آیا دریافت بیمه بیکاری بدون کارت پایان خدمت سربازی امکان پذیر است؟
خیر. زیرا یکی از شروط وزارت کار جهت دریافت بیمه بیکاری، الزام داشتن کارت پایان خدمت است؛ به همین دلیل وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در نامهی که در تاریخ 8/10/1400 به شماره 197487 به تمامی مدیران اجرایی کل کشور فرستاد اعلام کرد که طبق ماده 62 قانون خدمت وظیفه و بنابر ماده 9 بند ج قانون کار، چنانچه کارگری کارت پایان خدمت نداشته باشد، به وی هیچ گونه خدماتی از جمله پرداخت بیمه بیکاری نباید صورت پذیرد. پس از آن در تاریخ 24/08/1401 دیوان عدالت اداری در دادنامهی به شماره 140109970905811506 بخشنامه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی را تایید نمود.
آیا کارگران دارای قرارداد کوتاه مدت و یا موقت میتوانند از بیمه بیکار استفاده کنند؟
- شرایطی که تامین اجتماعی برای کارگران قرارداد کوتاه مدت و یا موقت جهت استفاده از بیمه بیکاری گذاشته است در زیر آمده است:
- چنان چه مدت زمان قرارداد به پایان برسد
- در محل کار جدیدی، موفق به کار نشوند
همچنین باید به این موضوع نیز اشاره داشت که، از دست دادن شغل به دلیل حوادث قهریه(سیل، زلزله و آتش سوزی) و غیرمترقبه نیز مشمول این بیمه خواهد شد.
چه کسانی مشمول بیمه بیکاری نمیشوند؟
طبق قانون افراد زیر نمیتوانند از بیمه بیکاری استفاده کنند:
- اتباع خارجی
- صاحب مشاغل آزاد
- بازنشستگان
- از کار افتادگان کلی
- بیمهشدگان اختیاری
- کارگران کارگاه های خانوادگی
فرایند پیگیری بیمه بیکاری
در اسفند ماه سال 1400 معاون وزیر کار از سامانه جامع روابط کار(https://prkar.mcls.gov.ir ) رونمایی کرد، که دلیل راهاندازی این سامانه آن است که کارگران و کارفرمایان، راحتتر به خدمات این سازمان از جمله بیمه بیکاری، رسیدگی به دعاوی کارگر و کارفرما، آگاهی از خدمات و غیره دسترسی داشته باشند.
اما فرایند ورود به سامانه بیمه بیکاری شامل 9 گام میباشد که در زیر آورده شده است:
گام اول : جهت احراز هویت الکترونیکی به سامانه https://ekyc.done.ir/apps/identityType مراجعه میکنید و نام کاربری و پسورد(گذرواژه) خود را دریافت میکنید.(البته دریافت هرگونه خدمات در سامانه جامع روابط کار منوط به احراز هویت است)
گام دوم: در مرحله دوم به سامانه جامع روابط کار به آدرس https://prkar.mcls.gov.ir مراجعه میکنیم.
گام سوم: ابتدا نام کاربری، پسورد و رمز امنیتی را وارد میکنیم و وارد صفحه کاربری خود شده و به ترتیب زیر عمل میکنیم:
زدن گزینه ورود پنجره واحد خدمات اداره کل حمایت از مشاغل و بیمه بیکاری ثبت درخواست بیمه بیکاری
گام چهارم: صفحهی باز میشود که اطلاعاتی چون نام، نام خانوادگی، تاریخ تولد، ملیت، وضعیت جسمانی، نشانی، شماره تلفن و غیره را ثبت کرده و با زدن گزینه “مورد تایید است.ثبت درخواست” که در پایین صفحه وجود دارد، اطلاعات شما ثبت و ارسال میگردد.
گام پنجم: در این گام صفحه درخواست باز میشود، و در بخش اطلاعات تکمیلی علت بیماری از بین مواردی که تعیین شده است را باید انتخاب کنید. واردی که آمده است شامل:
اتمام قرارداد: یعنی کارگری که بعد از پایان یافت قرارداد وی، دوباره قراردادی با او بسته نمیشود و از کار بیکار میشود، سپس این کارگر با داشتن آخرین قرارداد و نامه عدم نیاز به وی میتواند درخواست بیمه بیکاری نماید.
اخراج: چنانچه کارگر در اثنا(میانه) قرارداد از کار اخراج شد، میبایست ابتدا این موضوع را در مراجع حل اختلاف مطرح نماید و بعد از آن با داشتن دادخواست و دادنامه قطعی مراجع ذکر شده، درخواست برای بیمه بیکاری خود را ارائه نماید.
گام ششم: در این مرحله باید مدارکی نشان دهنده بیکار شدن شخص است بارگذاری شود اما در ابتدا فرم اطلاعات تکمیلی که علت بیکاری در آن ذکر میشود شامل موارد و نکات زیر است:
شخصی که میخواهد از بیمه بیکاری استفاده کند باید، علت بیکار شدنش را در گزینههایی که سامانه در اختیارش گذاشته است انتخاب کند.
اگر علت بیکاری شخص اخراج و یا هر مورد دیگر به جزء اتمام قرارداد باشد انتخاب کند باید دادنامه خود را در سامانه بارگذاری کند.
اگر بیکار شدن فرد به خاطر پایان قرارداد باشد، باید گزینه اتمام قرارداد را انتخاب کند و پس از آن پیامی دریافت میکند که در آن پرسیده شده است که قرارداد و نامه عدم نیاز(منظور قراردادی است که از قبل داشته است و نامه عدم نیاز، نامهی است که از کارفرما دریافت میشود مبنی بر این که به وی نیازی نیست) را دارد که باید گزینه بلی را کلیک کند. سپس امکان بارگذاری مدارک فراهم میگردد که یک گزینه برای قرارداد میباشد و گزینه دیگر برای نامه عدم نیاز.
گام هفتم: در این گام اطلاعات مربوط به کارگاه پر میشود.
گام هشتم: در این قسمت اطلاعات تکمیلی و همچنین میزان مهارت شغلی فرد باید پر شود و تعداد افرادی که تحت تکفل فرد بیکار شده، هستند را باید مشخص کنند.
چه مدارکی برای بیمه بیکاری سال 1402 مورد نیاز است؟
مدارک مورد نیاز برای درخواست و دریافت بیمه بیکاری شامل موارد زیر هستند:
- نامه عدم نیاز کارفرما
- اصل و کپی قرارداد سال آخر همکاری
- ۴ قطعه عکس ۴*۳
- اصل و کپی کارت ملی
- کپی و اصل شناسنامه
- اصل و کپی گواهی کار از شرکت
- اصل و تصویر کارت پایان خدمت (برای آقایان)
- اصل و کپی مدرک تحصیلی
- آخرین قرارداد، با مهر و امضای کارفرما و امضای کارگر
- گرفتن استعلام سابقه بیمه از تامین اجتماعی
بیمه بیکاری چند ماهه است؟
در جدول زیر مدت پرداخت بیمه بیکاری با توجه به مجرد یا متاهل بودن و سابقه پرداخت حق بیمهی شخص آورده شده است:
سابقه پرداخت حق بیمه |
بیمهشدگان مجرد |
بیمه شدگان متاهل |
از 6 ماه تا 24 ماه |
6 ماه |
12 ماه |
از 25 ماه تا 120 ماه |
12 ماه |
18 ماه |
از 121 ماه تا 180 ماه |
18 ماه |
26 ماه |
از 181 ماه تا 240 ماه |
26 ماه |
36 ماه |
241 ماه به بالا |
36 ماه |
50 ماه |
بابت مدت پرداخت بیمه بیکاری باید به نکات زیر توجه داشته باشید:
بیمهشدگانی که بالای 55 سال دارند و میخواهند از بیمه بیکاری برخوردار باشند باید سابقه پرداخت حق بیمه آنها حداقل 10 سال باشد.
فرد بیمه شده تا زمان بازنشستگی میتواند بابت بیمه بیکاری اقدام کند.
مبلغ بیمه بیکاری در سال جاری 1402 چقدر است؟
از همان روز اولی شخص شغل خود را از دست میدهد، بیمه بیکاری قابل پرداخت است و نرخی که سازمان تامین اجتماعی باید پرداخت کند حداقل 55% و حداکثر 80% از متوسط حقوق سه ماه شخص میباشد. البته باید به این نکته نیز توجه داشت در صورتی که حداقل دستمزد یعنی 55% از متوسط سه ماه از حقوق خود را دریافت کند، و مبلغ آن از متوسط حقوق پایه وزارت کار کمتر باشد، مبلغی که به وی پرداخت میشود، باید برابر با حداقل حقوق در آن سال باشد. از دیگر مواردی که بر میزان دریافتی شخص از بیمه بیکاری موثر است، تعداد افراد تحت تکفل وی میباشد. شخص تا چهار نفر را میتواند تحت تکفل داشته باشد و به ازای هر فرد 10% به مبلغ دریافتی وی اضافه خواهد شد؛ هرچند این اضافه شدن نباید از 80% متوسط حقوق سه ماه آخر شخص بیشتر شود.
چه افرادی میتوانند تحت تکفل باشند؟
اشخاصی که میتوانند تحت تکفل باشند در زیر ذکر شده است:
- همسر(زن یا شوهر)
- فرزندان مونثی که مجرد هستند و فاقد حرفه و شغل میباشند
- پدر و یا مادری که سن آنها بیشتر از ۶۰ سال باشد و پزشک (معتمد سازمان تامین اجتماعی) کارافتادگی آنها را تایید کند و فردی که مشمول بیمه بیکاری شده است، عهده دار معاش پدر و یا مادرش باشد.
- فرزندان مذکری که سنشان کمتر از ۱۸ سال باشد و مشغول به تحصیل باشند و یا توسط پزشک معتمد سازمان تامین اجتماعی از کارافتادگی تایید گردد.
- خواهر و برادر هم میتوانند تحت تکفل باشند البته در صورتی که شرایط مربوط به فرزندان مونث و مذکر را داشته باشند.
در چه شرایطی بیمه بیکاری لغو خواهد شد؟
- شخص دریافت کننده بیمه بیکاری فوت کند.
- فرد دریافت کننده بیمه بیکاری دوباره اشتغال یابد.
- دریافت کننده مستمری بازنشستگی باشد و یا دچار از کار افتادگی کلی گردد.
- مدت زمان بیمه بیکاری فرد به اتمام برسد.
- فرد دریافت کننده بیمه بیکاری از قبول شغل مشابه جدید اجتناب کند.
- شخص دریافت کننده بیمه بیکاری، بدون هیچ دلیل قابل قبولی در دوره های کارآموزی حضور پیدا نکند.
- فردی که بیمه بیکاری دریافت میکند و به خدمت اعزام میگردد، اگر متاهل نباشند، بیمه وی قطع میگردد و پس از اتمام خدمت در صورتی که شغلی پیدا نکند، با معرفی به واحد تعاون، کار و رفاه اجتماعی مجددا نسبت به دریافت باقی مانده بیمه بیکاری اقدام خواهد کرد.
- شخص دریافت کننده بیمه بیکاری، مجددا به کار باز گردد.
- بیمه بیکار بدون عذر موجه از شرکت در دوره های کارآموزی یا سوادآموزی خودداری کند.
- بیکار از قبول شغل تخصصی خود یا شغل مشابه پیشنهادی خودداری کند.
- به کار اولیه باز گردد.
سخن پایانی
پارمیس در این مقاله سعی داشت تا در مورد مفهوم کار، کارگر، بیمه بیکاری، قوانین مربوط به بیمه بیکاری، گامهای دریافت بیمه بیکاری، مبلغ دریافتی و غیره توضیحاتی را ارائه دهد.
سوالات متداول
این بیمه در واقع چتر حمایتی تامین اجتماعی از افرادی است که شغل خود را از دست دادهاند. در ماده 6 قانون بیکاری که در سال 1396 تصویب شده است، آمده است که اگر شخصی 6 ماه از سابقه حق بیمه وی گذشته باشد میتواند از بیمه بیکاری استفاده کند همچنین در ماده 2 همین قانون آمده است، بیکار فردی است که به هر دلیلی اما بدون اراده خودش، شغلش را از دست داده است و همچنین آماده به کار میباشد.
خیر. زیرا یکی از شروط وزارت کار جهت دریافت بیمه بیکاری، الزام داشتن کارت پایان خدمت است؛ به همین دلیل وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در نامهی که در تاریخ 8/10/1400 به شماره 197487 به تمامی مدیران اجرایی کل کشور فرستاد اعلام کرد که طبق ماده 62 قانون خدمت وظیفه و بنابر ماده 9 بند ج قانون کار، چنانچه کارگری کارت پایان خدمت نداشته باشد، به وی هیچ گونه خدماتی از جمله پرداخت بیمه بیکاری نباید صورت پذیرد. پس از آن در تاریخ 24/08/1401 دیوان عدالت اداری، بخشنامه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی را تایید نمود. بیمه بیکاری چیست؟
آیا دریافت بیمه بیکاری بدون کارت پایان خدمت سربازی امکان پذیر است؟