بررسی ریز و درشت مالیات بر درآمد

شاید یکی از ابهامات ما مردم عادی، بحث مرتبط با پرداخت مالیات است. اینکه برای هر خریدی یا بهتر است بگوییم در هر معامله ای یک طرف قضیه مالیات است. داستان مالیات چیست و چرا باید آن را بپردازیم و هزینه های قابل قبول مالیاتی چه هزینه هایی هستند؟ موضوعی قدیمی است که فضای اینترنت، اطلاعات مفصلی در این زمینه را به خورد کاربران می دهد. می دانیم که مالیات بر درآمد انواع مختلفی دارد و رایج ترین نوع آن در فاکتورهای خرید از رستوران ها یا فروشگاه های بزرگ خود را نشان می دهد.

اما نوعی از مالیات با نام مالیات مستقیم است که هر فرد با سطح مشخصی از درآمد یا دارایی می تواند مؤدی مالیاتی شناخته شده و ملزم به پرداخت مالیات تعیین شده توسط سازمان امور مالیاتی باشد. مالیات مستقیم همان مالیاتی است که مستقیماً با توجه به منبع درآمد افراد محاسبه و تعیین می شود. بنابراین خود مؤدی بدون واسطه موظف به پرداخت مالیات و واریز به خزانه دولت است. مالیات بر درآمد و مالیات بر دارایی دو نوع مالیات مستقیم است که در ادامه این مقاله از پارمیس قصد داریم زیر و بم مالیات بر درآمد را توضیح دهیم.

مالیات بر درآمد چیست؟

مالیات بر درآمد نوعی مالیات مستقیم است که با توجه به درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی محاسبه می شود. این نوع از مالیات بخشی از بودجه مورد نیاز دولت برای تأمین هزینه های خدماتی را فراهم می کند. لازم به یادآوری است حداقل حقوق و درآمد برای افراد در نظر گرفته می شود که درآمدهای کمتر از این حداقل مشمول پرداخت مالیات نخواهند شد. اگر بخواهیم روشن تر توضیح دهیم باید این گونه بگوییم که مالیات تنها منبع درآمدی دولت به شمار نمی رود؛ بلکه برقراری عدالت اجتماعی میان اقشارِ مختلف جامعه نیز هدفِ مالیاتی است.

درنتیجه عدالتِ مالیاتی می بایست افراد با توانایی های یکسان به یک اندازه مالیات پرداخت کنند ولی برای افراد با توانایی های مختلفِ پرداخت، متناسب با این توانایی نرخ مالیات تعیین می شود. درنتیجه برای رعایت اصل عدالتِ مالیاتی، نرخ های مالیاتی تصاعدی در نظر گرفته شده است. مالیات بر درآمد در کشورهای مختلف بسته به میزان خدمات ارائه شده، متفاوت است که در ایران مالیات بر درآمد به چند نوع تقسیم می شود و میزان مالیات بر درآمد بسته به نوع مالیات و روش محاسبه آن متفاوت است. نرم افزار حسابداری رایگان

برای اینکه بدانیم ما به عنوان شخص حقیقی و یا کسب وکاری که راه اندازه کرده ایم، مشمول چه نوع مالیات بر درآمد می شویم لازم است به خوبی با انواع مالیات بر درآمد و شرایط پرداخت آن آشنا باشیم. در زیر انواع مالیات بر درآمد لیست شده اند که بسته به نیاز خود می توانید توضیح کامل هر نوع مالیات را در ادامه این مقاله مطالعه نمایید. انواع مالیات بر درآمد:

• مالیات بر درآمد مشاغل
• مالیات بر درآمد املاک
• مالیات بر درآمد وکلا
• مالیات بر درآمد حقوق
• مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی
• مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی

مطالعه بیشتر: نرم افزار حسابداری

توضیح مختصر مالیات بر درآمد مشاغل

طبق قانون مالیات های مستقیم، به تمام کسانی که چه از طریق مشاغل آزاد و چه از طریق مشارکت های مدنی درآمد خود را به دست می آورند؛ مالیات بر درآمد مشاغل تعلق می گیرد. بنابراین مالیات مستقیمی که از درآمد صاحبان حرفه و مشاغل آزاد مانند کسبه، پزشکان، صاحبان کارگاه های تولیدی و دیگر مشاغل کسب می شود، در این دسته قرار می گیرد. البته در یک دسته بندی کلی در ماده 95 قانون مالیات های مستقیم، مشاغل بر حسب معیارهایی مانند نوع و حجم فعالیت به سه گروه تقسیم شده اند: نرم افزار انبارداری

گروه الف. صاحبان مشاغلی که موکلف هستند فعالیت های شغلی خود را در دفاتر روزنامه و کل ثبت کنند.
گروه ب. صاحبان مشاغلی که موکلف به ثبت فعالیت های شغلی در دفاتر درآمد و هزینه هستند.
گروه ج. تمامی صاحبان مشاغلی که در گروه الف و ب قرار نمی گیرند.

از آنجا که توضیح دفاتر قانونی حسابداری مانند دفتر روزنامه و کل و معین خارج از بحث است، برای آشنایی بیشتر شما با اینکه این دفاتر حسابداری چه هستند و قرار است چه اطلاعاتی را در آن‌ها ثبت کنیم، بهتر است به مقاله “دفاتر قانونی در حسابداری چیست؟” در سایت پارمیس سر بزنید.

ویژگی دفاتر قانونی مورد پذیرش سازمان مالیاتی

در این بخش لازم است بگوییم که مشاغل گروه الف موظف به تکمیل دفاتر روزنامه و کل، مشاغل گروه ب موظف به دفاتر درآمد و هزینه (همان دفاتر مشاغل) هستند. اما برای تکمیل و ارائه این دفاتر لازم است برخی قوائد رعایت شود تا کار رسیدگی به حساب و کتاب مشاغل و تعیین میزان مالیات واقعی، به بهترین نحو انجام شود.
قبل از هر چیز این دفاتر باید پلمب شده باشند تا از اعتبار لازم برای کارشناسان مالیاتی برخوردار شوند. دفاتر روزنامه و کل را می توان از لوازم التحریری ها تهیه کرد ولی قبل از ثبت هر گونه اطلاعات مالی باید به اداره ثبت جهت مهر و پلمب کردن آن مراجعه کنید. متصدی اداره ثبت می بایست تمام صفحات دفتر را از ابتدا تا انتها شمارش، اسم و مشخصات صاحب دفتر را ثبت کرده و با قید شماره ثبت، تاریخ و امضا آن و نیز با مهر سربی دفتر را منگوله و پلمب کند و در نهایت برای ثبت اطلاعات مالی شرکت به شما تحویل دهد. نرم افزار حسابداری بازرگانی

دفاتر روزنامه و کل باید با دقت تمام و مطابق با اصول و استانداردهای حسابداری و آیین نامه های تنظیم دفاتر قانونی در حسابداری تکمیل شوند. اطلاعات ثبت شده در این دفاتر برای گزارش گیری های مالی به ویژه ترازنامه و صورت سود و زیان کسب وکار در پایان سال مالی و ارائه آنها به همراه اظهارنامه مالیاتی به سازمان مالیات جهت بررسی اسناد مالی و محاسبه مالیات به کار می روند. مشاغل گروه ب نیز باید دفاتر درآمد و هزینه را مطابق نمونه سازمان امور مالیاتی که در روزنامه ها و با هدف اطلاع رسانی درج می شود، تهیه و با مراجعه به سازمان مالیات آن را مهر کرده و تمام صفحات آن شماره گذاری شود.

چه نوع مشاغلی در گروه الف قرار می گیرند؟

مشاغلی که در این گروه قرار می گیرند می بایست تمام فعالیت های مالی و معاملاتی روزانه خود را در دفاتر قانونی ثبت کنند و در پایان سال مالی (4 ماه پس از سال مالی) به همراه اظهارنامه مالیاتی آن را تسلیم سازمان مالیاتی نمایند.

• دارندگان کارت بازرگانی و کلیه وارد کنندگان و صادرکنندگان
• صاحبان کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی که برای آن‌ها جواز تاسیس و پروانه بهره برداری از وزارتخانه ذیربط صادر شده یا می‌شود.
• بهره برداران معادن
• صاحبان موسسات حسابرسی، حسابداری و دفترداری، خدمات مالی و ارائه دهندگان خدمات مدیریتی، مشاوره ای، انفورماتیک، رایانه ای اعم از سخت افزار و نرم افزاری و طراحی سیستم.
• صاحبان مراکز آموزشی و پرورشی، آموزشگاه‌های آزاد، مدارس غیر انتفاعی، دانشگاه‌ها و آموزش عالی.
• صاحبان بیمارستان‌ها، زایشگاه‌ها، آسایشگاه‌ها، درمانگاه‌ها و خانه‌های سالمندان.
• صاحبان متل‌ها و هتل‌های سه ستاره و بالاتر. نرم افزار حسابداری خدماتی
• بنکداران، عمده فروش‌ها، فروشگاه‌های بزرگ، واسطه‌های مالی، نمایندگان توزیع کالاهای داخی و وارداتی و صاحبان انبارها
• نمایندگان موسسه‌های تجاری و صنعتی، اعم از داخلی و خارجی
• صاحبان موسسات حمل و نقل موتوری، زمینی، دریایی و هوایی اعم از مسافری یا باربری
• نمایندگان موسسه‌های تبلیغاتی و بازاریابی

حتما مطالعه کنید: پایانه فروشگاهی چیست؟

دسته بندی مشاغل مالیاتی گروه ب

مشاغل این گروه نیز موظف هستند خرید و فروش و هزینه ها و تمام فعالیت های مالی خود را در دفاتر مشاغل ثبت و در پایان سال مالی حساب درآمد و هزینه های خود را به همراه اظهارنامه مالیاتی تحویل سازمان مالیات دهند. نرم افزار حسابداری رستوران

• چاپخانه داران، لیتوگرافی، صحاف‌ها، ارائه دهندگان خدمات چاپ
•  صاحبان مراکز ارتباطات رایانه‌ای
• دلالان، حق العمل کاران و کارگزاران
• صاحبان سینماها، تماشاخانه‌ها و مکان‌های تفریحی و ورزشی
• صاحبان مراکز فرهنگی، هنری، فرهنگسراها، کانون‌های حرفه ای و انجمن‌های صنفی و تخصص
• صاحبان میهمان سراها، میهمان‌پذیرها و مسافرخانه‌ها
• صاحبان مشاغل فیلم برداری، دوبلاژ، مونتاژ و سایر خدمات سینمائی
• صاحبان تالارهای پذیرایی و کرایه دهندگان ظروف
• صاحبان تعمیرگاه‌های مجاز و اتوسرویس‌ها
• صاحبان کارگاه‌های صنعتی
• صاحبان مشاغل ساختمانی، تاسیسات فنی و صنعتی نقشه کشی، نقشه برداری، محاسبات فنی و نظارت
• وکلا، کارشناسان، مترجمان رسمی دادگستری، مشاوران حقوقی، حسابدار رسمی و اعضای سازمان‌های نظام مهندسی
• محققان، پژوهشگران و کارشناسان آزاد که به تهیه و ارائه طرح‌های تحقیقاتی اشتغال دارند.
• پزشکان، دندانپزشکان که دارای مطب هستند و دامپزشکان که به حرفه دامپزشکی اشتغال دارند.
• صاحبان آزمایشگاه‌ها، رادیولوژی‌های فیزیوتراپی‌ها، سونوگرافی‌ها، سیتی اسکن‌ها، سالن‌های زیبایی و دیگر ارائه دهندگان خدمات بهداشتی و غیر طبی
• صاحبان دفاتر اسناد رسمی
• صاحبان نمایشگاه‌ها و فروشگاه‌های اتومبیل و بنگاه‌های معاملات املاک و آژانس‌های کرایه اتومبیل
• سازندگان و فروشندگان طلا و جواهر
• عاملان فروش و فروشندگان آهن‌آلات

مشاغلی که در گروه ج مشاغل مالیاتی قرار می گیرند

تمام اعضای اتحادیه های صنفی کسبه و بازاریان که در گروه های الف و ب قرار نمی گیرند، در این گروه دسته بندی می شوند. مشاغل این گروه مکلف به ثبت داده های مالی در دفاتر قانونی حسابداری نیستند ولی می بایست خلاصه وضعیت درآمد و هزینه سالانه خود را بر اساس ظوایط تعیین شده توسط سازمان مالیاتی ثبت کرده و در پایان سال مالی به همراه اظهارنامه مالیاتی تحویل سازمان مالیات دهند. نرم افزار پخش مویرگی

مالیات بر درآمد املاک

این مالیات به عنوان نوعی از مالیات بر درآمد به املاک و مستغلات تعلق می گیرد. مالیات بر درآمد املاک به سه دسته تقسیم می شود:

• مالیات بر اجاره املاک
• مالیات بر نقل و انتقال املاک
• مالیات بر مستغلات خالی

در رابطه با این نوع مالیات لازم است چند نکته ساده را یادآوری کنیم:

در ماده 54 قانون مالیات ها ذکر شده است که مال الاجاره از روی سند رسمی محاسبه می شود. در صورتی که اجاره نامه رسمی وجود نداشته باشد و یا مؤجر از ارائه آن خودداری کند، میزان اجاره بهاء براساس املاک مشابه تخمین زده می شود. درآمد مشمول مالیات بر درآمد اجاره شامل کل مال الاجاره نقد و غیرنقد پس از کسر 25% آن برای هزینه ها و استهلاک می شود. دومین نکته این است که نرخ مالیات اجاره املاک اشخاص حقیقی بر اساس ماده 131 و برای اشخاص حقوقی بر اساس ماده 105 قانون مالیات ها، محاسبه می شود. در مالیات بر درآمد اجاره ملک نیز معافیت هایی در نظر گرفته شده است که مهم ترین آنها بدین قرار است:

• اگر فرد خانه خود را در اختیار کسان خود مانند پدر و مادر، فرزندان و همسر و یا افراد تحت تکفل قرار داده باشد و اجاره ای دریافت نکند، معاف از مالیات بر اجاره املاک خواهد بود. بنابراین اگر فردی با دو فرزند بالغ، مالک سه واحد مسکونی باشد؛ می تواند یک واحد برای خود و دو واحد دیگر را برای فرزندان خود تخصیص دهد و در این صورت از پرداخت مالیات اجاره املاک معاف خواهد شد.
• حال اگر فردی یک واحد مسکونی داشته باشد که آن را اجاره داده و خود در خانه اجاره ای یا واحدهای سازمانی ساکن شده باشد؛ برای محاسبه مالیات بر اجاره املاک می تواند میزان اجاره بهایی که می پردازد را از کل اجاره دریافتی کم کند. نرم افزار شرکتی
• در صورتی که چند نفر صاحب ملک باشند، برای تعیین میزان مالیات بر اجاره ملک می بایست ابتدا 25% سهم هزینه ها را از مبلغ کل اجاره بهاء کسر کنیم، بعد با توجه به میزان سهم هر فرد باقیمانده اجاره بهاء را برای هر فرد محاسبه کنیم. در نتیجه مالیات بر اجاره ملک برای هر فرد و بر حسب سهم وی از اجاره بهاء تعیین می شود.
• اگر ملک به اجاره اشخاص حقوقی (وزارتخانه ها، موسسات و شرکت های دولتی) درآمده باشد، وظیفه کسر مالیات و پرداخت آن به سازمان مالیات به عهده مستأجر است. بنابراین هر ماه نرخ مالیات محاسبه و اجاره بهاء ماهیانه کسر می شود و مابقی به حساب مالک واریز می شود.

بیشتر بخوانید: نرم افزار تولید و بهای تمام شده

اگر شخص اقدام به فروش املاک خود نماید، در این صورت مشمول مالیات بر درآمد ملک خواهد شد. در نقل و انتقال قطعی ملک نرخ 5% و در انتقال حق واگذاری محل به نرخ 2% در تاریخ انتقال، مالکان عین یا صاحبان حق مشمول مالیات می شوند. در این شرایط معافیت هایی نیز برای مالیات در نظر گرفته شده است:

• به عنوان مثال اگر ملک مورد معامله در آثار باستانی ملی ثبت شده باشد و خریدار ملک سازمان میراث فرهنگی است. در این شرایط مالک مشمول 50% معافیت مالیاتی خواهد شد.
• اگر واگذاری ملک در محله های قدیمی شهر و با هدف اجرای نوسازی بافت شهر باشد، معاف از مالیات مطرح می شود.
• املاکی که طبق ماده 34 قانون مالیات در سال 1320 به دولت واگذار شده اند
• در معاملاتی که طبق قوانین اصلاحات ارضی انجام شده اند یا ملک مد نظر از طرف شرکت های تعاونی مسکن به اعضا واگذار شده باشد. نرم افزار تولیدی
• فسخ معاملات قطعی املاک بر اساس حکم مراجع قضایی و یا فسخ معاملات قطعی در موارد دیگر تا شش ماه بعد از انجام معامله مشمول مالیات نخواهد بود

مالیات بر درآمد کشاورزی

به دلیل اهمیت کشاورزی در رونق اقتصادی کشور این نوع از مالیات معاف شده است. بنابراین بر اساس ماده 81 قانون مالیات های مستقیم درآمدی که از فعالیت های کشاورزی، دامداری، پرورش ماهی و زنبور عسل، دامپروری، صیادی و ماهیگیری، احیای مراتع و جنگل ها، باغات اشجار از پرداخت هر گونه مالیاتی معاف شده اند.

مالیات بر درآمد حقوق

یکی از چالش برانگیزترین بخش های مالیات بر درآمد مربوط به مالیات درآمد حقوق افراد است که پیچ و خم های زیادی دارد. از آنجا که به طور مفصل در مقاله های قبل درباره این نوع از مالیات صحبت کردیم، پیشنهاد می کنیم برای اطلاع دقیق از نحوه محاسبه مالیات مربوط به درآمد افراد حقیقی به مقاله “مالیات حقوق و دستمزد چیست؟ جدول نرخ مالیات بر درآمد سالانه” در سایت پارمیس مراجعه کنید.

 مالیات بر درآمد حق الوکاله

از دیگر درآمدهایی که بر اساس قانون مالیات های مستقیم مشمول مالیات می شود، درآمد وکلای دادگستری است. در ماده 103 قانون مالیات های مستقیم به طور کامل این موضوع بررسی شده است. وکلای دادگستری و کسانی که در محاکم اختصاصی وکالت می کنند، موظف هستند در قراردادهای خود رقم حق الوکاله را قید کنند. میزان مالیات تعیین شده برای پرونده های وکلای دادگستری به نوع پرونده بستگی دارد. یعنی برای پرونده هایی که موضوع مالی دارند و یا موضوع وکالت مالی نبوده و نیز پرونده هایی که حق الوکاله بسته به نظر دادگاه تعیین می شود، 5% مبلغ حق الوکاله به عنوان مالیات در نظر گرفته می شود. گفتنی است در برخی موارد همچون پرونده هایی که در مراجع اختصاصی غیرقضایی انجام می شوند، نرخ مشخصی تعیین نشده است. نرم افزار فروشگاهی

مالیات درآمد اتفاقی

به هر درآمد نقد و غیرنقدی که شخص حقیقی یا حقوقی با شرایط بلاعوض بودن، به صورت جایزه یا معاملات محاباتی به دست آورد را درآمد اتفاقی می گویند. بر اساس ماده 120 قانون مالیات های مستقیم به تمام این نوع از درآمد مالیات تعلق می گیرد. البته برای درآمد غیرنقدی لازم است به بهای روز تحقق درآمد تقویم شود.

مالیات بر حسب ارزش ریالی درآمدها محاسبه می شود. بنابراین زمانی که درآمد شخص حقیقی یا حقوقی به صورت غیرنقدی باشد لازم است که میزان ارزش ریالی آن محاسبه شود تا نرخ مالیات برای آن درآمد به درستی برآورد شود. محاسبه ارزش ریالی درآمد غیرنقدی بر اساس ارزشِ روزِ تحقق درآمد را تقویم کردن درآمد می نامند. لازم به تاکید است که ارزش روز درآمد غیرنقدی یعنی ارزشی منصفانه که در بازار می توان آن را معامله کرد.

برای اینکه سازمان مالیات بتواند نرخ مالیات درآمد اتفاقی را محاسبه کند، مؤدیان موظف هستند در هر سال اظهارنامه مالیاتی خود را تا تاریخ مشخص شده تسلیم سازمان مالیاتی نماید. نرم افزار crm

نوع درآمد براساس حقیقی یا حقوقی بودن شخص و منبع حصول آن متفاوت است، بنابراین مالیاتی که به آن تعلق می گیرد نیز متفاوت خواهد بود. در محاسبه مالیات بر درآمد لازم است با انواع آن و وظایف مؤدیان در برابر آن آشنا باشیم تا بتوانیم نوع درآمد خود را از دید مالیاتی تشخیص داده و برای پرداخت آن اقدامات لازم را انجام دهیم.

سوالات متداول بررسی ریز و درشت مالیات بر درآمد

1. مالیات بر درآمد مشاغل چیست؟
   .مالیات بر درآمد یک نوع از مالیات مستقیم است که با در نظر گرفتن درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی محاسبه می‌شود

2. چه کسانی مشمول پرداخت مالیات بر درآمد مشاغل هستند؟
   دارندگان کارت بازرگانی، صاحبان کارخانه‌ها، بهره‌برداران معادن، بنکداران، صاحبان هتل‌ها و متل‌ها، طلا و جوهر فروشان، صاحبان نمایشگاه‌ها، پزشکان، وکلا، آزمایشگاه‌ها، رادیولوژی‌ها، دفاتر اسناد رسمی و غیره.

3. چند نوع مالیات بر درآمد وجود دارد؟
   بر طبق قانون مالیات مستقیم کشورمان 6 نوع مالیات بر درآمد وجود دارد که عبارتند از: مالیات بر درآمد مشاغل، مالیات بر درآمد املاک، وکلا، حقوق، مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و حقوقی.