حتما شما نیز نام پی پال را بار ها شنیده‌اید اما به طور دقیق متوجه نشده‌اید که چیست. شاید به این علت باشد که در ایران چیزی شبیه به پی‌پال ایرانی وجود ندارد.

اگر دانشجو بوده باشید و برای پرداخت هزینه‌های آزمون‌هایی همچون تافل و آیلتس به مشکل برخورده باشید یا اگر برای سفر های خارجی اهل رزرو هتل و خدمات پیش از سفر باشید یا چنانچه قصد مهاجرت داشته باشید و درگیر پرداخت هزینه‌های ارزی باشید، حتما لوگوی پی‌پال را بسیار مشاهده کرده‌اید. در واقع در زمان پرداخت‌های اینترنتی و آنلاین، معمولا وب‌سایت های خارجی چند نوع روش مختلف را پیش روی شما می‌گذارند که بی‌شک پرداخت از طریق پی پال ساده‌ترین، ارزان‌ترین و سریع‌ترین روش ممکن برای پرداخت است.

پی‌پل یک شرکت آمریکایی است که در زمینه تجارت الکترونیکی و سامانه انتقال وجه الکترونیکی فعالیت می‌کند. سامانه پی‌پال پرداخت و انتقال وجه را از طریق اینترنت و بصورت آنی ممکن می‌سازد و جایگزین مناسبی برای شیوه‌های سنتی نقل و انتقال وجه نقد همانند چک و حواله پولی است. پی‌پل یکی از بزرگترین شرکتهای پرداخت الکترونیکی در سرتاسر جهان است.

تاریخچه پی پال

پی پال در سال ۱۹۹۸ توسط پیتر تیل و مکس لوچین (Petel Theil & Max Levchin ) با نام اولیه Confinity و ایده ایجاد یک واحد پولی بین‌المللی خارج از کنترل دولت ایجاد شد. پی پال در ابتدا به علت جدید بودن و عدم آشنایی مردم با آن، مورد استفاده هکرها و مجرمان اقتصادی که نیاز به پولشویی داشتند قرار گرفت به طوری که در ماههای اولیه فعالیت در برخی از ایالت های آمریکا ممنوع شد.

علی رغم این مشکلات در مراحل اولیه، پی پال به تدریج مورد توجه خریداران و فروشندگان در جهت انجام تراکنش ها و معاملات روزانه قرار گرفت. خریداران به استفاده از آن علاقه داشتند چون ساده و امن بود و به مرور فروشندگان بیشتری از آن پشتیبانی می‌کردند زیرا دریافت درگاه آن آسان تر از درگاه ویزا کارت یا مستر کارت بود و همچنین مشتریان بیشتری به آن اقبال نشان می دادند.

در سال ۲۰۰۰ مسئولان eBay، بزرگترین سایت حراجی اینترنتی در دنیا، متوجه شدند که تعدادی زیادی از کاربران در صفحات حراجی خود، لوگوی پی پال را به عنوان روشی جهت دریافت پول قرار می‌دهند تا مشتریان خود را تشویق به استفاده از آن کنند. از این رو eBay نیز این سرویس را مورد توجه قرار داد و تسهیلاتی را برای استفاده از آن در وب سایت خود ایجاد نمود. این امر خود موجب افزایش سرعت همه گیر شدن پی پال شد به طوری که کاربران آن طی ۲ ماه از صد هزار نفر به یک میلیون نفر افزایش یافت.

eBay در همان سال با خرید عمده سهام پی پال آن را به مالکیت خود درآورد و آن را با خدمات وب سایت خود تلفیق کرد و بدین ترتیب شرایطی را فراهم آورد تا کاربران این سایت بتواند با امنیت و سرعت بالا تراکنش های خود را زیر نظر این شرکت با قابلیت اطمینان بیشتری انجام دهند. بدین ترتیب شرکت eBay با در اختیار داشتن PayPal بر صفر تا صد فرآیند فروش کالاها در این سایت و دریافت پول آن نظارت پیدا کرد و در صورت عدم رضایت هر یک از طرفین به راحتی می توانست نسبت به بازگرداندن پول اقدام نماید. بدین ترتیب میزان محبوبیت و استفاده از پی پال به یکباره افزایش چشم گیری پیدا کرد و در همان سال این سرویس به یکی از بزرگترین سرویس خدمات پرداخت آنلاین در جهان تبدیل شد.

4 مشکل بوجود آمده در حساب پی پال ایرانیان

خدمات

یک حساب پی‌پال می‌تواند از طریق حساب بانکی، دفاتر خدمات مالی یا کارت اعتباری شارژ شود. دریافت‌کنندگان از طریق پی‌پال نیز می‌توانند پول خود را از طریق چک، واریز به حساب خود در پی‌پال یا واریز به حساب بانکی دریافت کنند.

پی‌پال روند پرداخت برای خریدهای اینترنتی، سایت‌های حراج و سایر کاربردهای اقتصادی را با دریافت هزینه انجام می‌دهد. همچنین ممکن است برای انتقال و دریافت پول نیز هزینه‌ای دریافت دارد که بسته به مقدار پول جابجا شده است. هزینه‌ها بسته به نوع ارز انتقالی، شیوه انتقال، کشور ارسال کننده، کشور دریافت کننده و مقدار پول جابجا شده متغیر هستند. همچنین خریدهای انجام شده در سایت ای‌بی با کارت اعتباری و از طریق پی‌پال، اگر فروشنده و خریدار هرکدام از نوع ارز متفاوتی استفاده کنند، شامل هزینه‌ای مازاد خواهد بود. پی‌پال از ضوابط و قوانین بسیار سخت و دقیق مالی برخوردار است تا از پول شویی و انتقال درآمدهای غیرمشروع جلوگیری کند.

تعریف اصلی پی پال

پی پال در واقع یک کیف پول الکترونیکی است. کیف پولی که بدون آنکه در جیب شما باشد یا در آن پول فیزیکی وجود داشته باشد، می‌توانید با آن خرید کرده و پرداخت‌های خود را انجام دهید. اما پی پال چگونه کار می‌کند؟ در واقع پی پال به این گونه است که شما در ابتدا به وسیله ایمیل خود یک اکانت یا حساب کاربری پی پال افتتاح می‌کنید. سپس به صورت اینترنتی می‌توانید آن را شارژ کنید. در واقع در زمان شارژ اکانت پی پال، پول از حساب بانکی شما کسر و به موجودی پی پال شما اضافه می‌شود. سپس شما می‌توانید بدون استفاده از کارت بانکی و حساب بانکی، پرداخت‌های خود را از درگاه‌های اینترنتی انجام داده و خرید کنید. به این صورت پرداخت‌ها و خریدهای اینترنتی رایج مانند اشتراکات مجلات، هزینه‌های ماهیانه و سالیانه عضویت در مکان‌های مختلف، خرید از فروشگاه‌های اینترنتی و غیره بسیار برای شما آسان خواهد بود. همانطور که می‌دانید خرید و پرداخت‌های ارزی از سایت‌های غیر ایرانی به وسیله کارت های بانکی ایرانی میسر نیست و به این صورت با استفاده از پی پال، انجام این پرداخت‌ها به سادگی میسر می‌شود.

موانع کار با پی پال در ایران کدامند؟

پی پال چگونه کار میکند؟

پی پال به کاربران خود اجازه می دهد در ابتدا به ساده ترین شکل ممکن و در زمانی کوتاه با اطلاعات شخصی (یا شرکتی) و با استفاده از تنها یک ایمیل آدرس، برای خود یک حساب کاربری در وب سایت PayPal.com ایجاد نمایند. در ابتدای کار پی پال از شما می خواهد تا با اطلاعات واقعی نسبت به ایجاد اکانت اقدام نمایید اما در این مرحله کنترل خاصی را برای راستی آزمایی این اطلاعات انجام نمی دهد.

در مرحله بعد پی پال برای فعال سازی امکانات اکانت پی پال، از شما می خواهد تا با اتصال آن به یک حساب بانکی یا کارت اعتباری یا نقدی (مثل ویزا کارت یا مستر کارت) نسبت به وریفای (Verify) کردن اکانت پی پال خود اقدام نمایید. پس از وریفای شدن اکانت پی پال، شما می توانید مبالغ ارزی موجود در حساب بانکی خود (طبعاً در یک کشور خارجی) یا موجودی ارزی کارت اعتباری یا نقدی خود را به پی پال انتقال دهید یا مستقیما از طریق اکانت پی پال موجودی حساب یا کارت را به یک اکانت پی پال دیگر منتقل کنید یا با آن خرید کنید.

بدین ترتیب پولی که تا پیش از این در قالب موجودی یک حساب بانکی یا کارت نقدی یا اعتباری بوده است، حالا در داخل شبکه ای از حسابهای کاربری پی پال قرار دارد. بدین ترتیب در داخل این شبکه می توان از طریق درگاه های پی پال خرید کرد، به سایر افرادی که در این سایت حساب کاربری دارند پول انتقال داد و به طور متقابل نیز از آن ها پول دریافت کرد. بدین ترتیب تمامی تراکنش ها نه در قالب حساب ها در بانک های مختلف یا در تعداد زیادی از کارت های اعتباری و نقدی، بلکه به طور یکپارچه در داخل شبکه ای به نام PayPal به انجام می رسند. در نتیجه شرکت پی پال این امکان را دارد تا به همه تراکنش ها نظارت کند و از صحت ارائه خدمات و رضایت پرداخت کنندگان و همچنین عدم سوء استفاده یا سرقت در داخل این شبکه حصول اطمینان کند.

پی پال چه سودی میبرد؟

بدیهی است که شرکت ها و کسب و کارها که همان ارائه کنندگان کالاها و خدمات هستند، حاضرند برای دریافت چنین خدمات امن، سریع، مطمئن و همه گیری با کمال میل کارمزد های 2 تا 4 درصدی را بپردازند. با این روش آن ها کمتر درگیر بروکراسی بانک ها می شوند و از طرف دیگر سریع تر و دقیق تر می توانند درآمدهای خود را مدیریت کرده و مورد استفاده قرار دهند.

اما پی پال از ایجاد چنین شبکه قدرتمندی چه سودی می برد؟ سهل است که با توجه به بیش از 12.5 میلیون تراکنش در روز و دریافت کارمزد در بیشتر این تراکنش ها، درآمد روزانه این شرکت فراتر از تصور است. اما این همه درآمد PayPal نیست بلکه پی پال همچنین از محل جمع کردن موجودی (Balance) حساب کاربری شما و سایر کاربران، همیشه به میزان قابل توجهی از سرمایه دسترسی دارد که آن را در بانک های مختلفی در جهان سپرده گذاری نموده است.

مطابق توافقنامه کاربری پی پال (PayPal User Agreement) که تک تک کاربران در هنگام ایجاد حساب کاربری در این سایت آن را می پذیرند، پی پال مالک هر گونه سودی است که از این محل به دست می آید و پی پال حق دارد آن را از شبکه پی پال خارج کند. بدین ترتیب پی پال همواره سعی می کند تا با ارائه بهترین خدمات، تعدادی باز هم بیشتر از کاربران را به سمت ایجاد حساب کاربری در این سایت تشویق و جذب نماید.

ادامه قسمت ها به زودی...

بسیاری از ما درباره شایعاتی درباره صدور صورت حساب حقوق و دستمزد شنیده ایم. این منظر مشابه یک راه درست برای افزایش خط مشی یک شرکت است، اما آیا آن را تست کرده اید؟ احتمالش هست که آن را انجام نداده باشید.

اول از همه، اگرچه صدور صورتحساب حقوق و دستمزد یک مفهوم بزرگ در تئوری است اما استفاده از آن بسیار پیچیده است. دوم، هیچ روش آسانی برای استفاده از آن در خدمات اصلی مانند مالیات، حسابداری، حسابرسی و حقوق و دستمزد وجود ندارد، که کار بیش از 80% از حسابداران مجاز شرکت ها را درست می کند. این ها خدمات مقبول و یا خدماتی که به عنوان خدمات کالا در نظر گرفته شده اند هستند. بنابراین، بدیهی است که این خدمات کاندیدای مناسبی برای قیمت گذاری مقادیر نیست.

در نهایت، هزینه ای که شما و همسالان شما به طور معمول برای این خدمات که در حال حاضر مجوعه ای از نمونه هایی برای هزینه های درستی که برای این خدمان در ذهن مشتریان شما شارژ کرده اید. که این برای تغییر بسیار سخت است.

بنابراین اگر پاسخ رشد کردن صدور صورتحساب حقوق و دستمزد به صورت دستی نیست، چه باید کرد؟

در اینجا تکنیک های ساده ای که تقریبا هر حسابدار شرکت - بزرگ یا کوچک – میتواند برای افزایش سودآوری از آنها استفاده کند. حسابداران نیز میتوانند همین کار را انجام بدهند – برای شیوه های خودشان به وسیله نوآوری در استفاده از ابر ارزش به وجود بیاورند.

راهکار ابری مناسب میتواند به حسابداری شرکتی در حسابداری و حسابداری حقوق و دستمزد به سود بالاتر کمک کند. حسابداری با مشکلات و ناکارامدی های متعدد خدشه دار شده است زیرا به وسیله حسابداران مجاز انجام نگرفته است بلکه توسط یک برنامه ناکارآمد به صورت مستقیم به کسب و کارهای کوچک فروخته شده است.

راه حل: سیستم های مبتنی بر ابر که در پشت قضیه، ماژول حسابداری قرار گرفته است. استفاده از سیستم های حسابدار محور مانند ماژول حسابداری، حسابدار شرکت؛ مشتری خدمات حسابداری را به سمت سودآوری بسیار بالا و خدمات برمیگرداند. و راه حل هایی با بانک خودکار میتوانند از نوشتن شرح یک حاشیه کم، خدمات معمول بالا به یک منبع قابل اطمینان از سود و کاهش زمان کارکنان تا 80% متحول سازد.

و در اصل، حقوق و دستمزد نیز به همین شکل است. سیستم های حقوق و دستمزد مبتنی بر ابر فرایندهای حقوق و دستمزد را برای حسابداران به وسیله اتوماتیک کردن و سودآوری بالا تسهیل می کنند. در گذشته حسابداران ملزم به ثبت دستی فرایندهای حقوق و دستمزد در دفاتر بوده اند.

خب، پس اگر مقدار صورتحساب حقوق و دستمزد را نمیتوان به طور موثر در شیوه های حسابداری استفاده کرد، ایا هزینه های ساعتی پاسخ بهتری برای رشد دارند؟

قطعا نه، در کل صدور صورتحساب ساعتی در عصر دیجیتال یک شیوه حسابداری غیر منطقی است. اگر شما از فناوری ابر برای انجام حسابداری و حسابداری حقوق و دستمزد به صورت موثر استفاده می کنید. صدور صورتحساب ساعتی، نوآوری و بهره وری مالی شما را به شدت محدود می کند. بجای آن، حسابداران باید برای بسیاری از خدمات، مشتریان را ملزم به پرداخت یک هزینه ثابت ماهیانه کنند.

و انتقال آن از هزینه ساعتی به هزینه ثابت آسان تر است زیرا با توجه به انتخاب، مشتریان همواره هزینه ثابت را ترجیح می دهند چون اطمینان بیشتری به آن دارند. حرکت به سوی یک مدل هزینه ماهیانه ثابت میتواند به آنها در بودجه بندی بهتر هزینه های ماهانه و مدیریت جریان نقدیشان کمک کند. در حالی که هزینه های کلی سالیانه آنها تا حد زیادی همانند قبل باقی می ماند، تعویض به یک مدل هزینه ای ثابت یکی از روش هایی است که راحتی اضافه تری را برای آنها فراهم می کنید.

حسابداران بین المللی چه کارهایی برای کمک به شرکت ها برای ارائه خدمات ارزشمند انجام می دهند؟

ما یک ماژول حسابداری محور ایجاد کرده ایم - اولین سیستم حسابداری حرفه ای مبتنی بر ابر که یک ماژول حسابداری را در پشت قضیه قرار داده است. این سیستم همه چیر را به همراه یک سیستم جامع معین و کلی برای کسب و کار شما در اختیارتان قرار می دهد.

حالا کارکنان شما میتوانند همه کارهای مرتبط با مشتریان شما را انجام بدهند – فقط سریع تر، آسان تر و دقیق تر از گذشته در دفتر کارشان انجام بدهند. این بدان معناست که شما میتوانید سود بسیار بالایی را از قبال ارائه خدمات بهتر به مشتریانتان دریافت کنید.

همچنین ما نرم افزار حقوق و دستمزد را به نام نرم افزار حقوق و دستمزد پارمیس استار توسعه داده ایم. نرم افزار حقوق و دستمزد پارمیس استار تمامی وظایف را اتوماتیک، ورود داده های اضافی را به میزان قابل توجهی کاهش و بهترین نرم افزار حقوق و دستمزد کاملا مقرون بصرفه برای شرکت ها با ابعاد و سایزهای مختلف می باشد.

 انواع کلي خدمات حسابداران رسمي

خدمات اطمینان بخش

با توجه به توافقات انجام گرفته بین کشور ایران و کشورهای عضو گروه 1+5 که شامل کشورهای آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان است با عنوان برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال 1394 (جولای 2015)، فضای کشور از جنبه های مختلف از جمله سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تحت تاثیر قرار گرفته است و انتظار می رود که تحولاتی در این حوزه ها صورت بگیرد.

با توجه به موارد ذکر شده انتظار می رود در حوزه حسابداری نیز تحولاتی در سطح کشوری و به خصوص بین المللی صورت بگیرد که در ذیل به آنها اشاره می کنیم.

چه انتظاراتی در دوران پسابرجام ایجاد شده است؟

در حوزه حسابداری انتظارات در سطح بین المللی است و هدف آن پذیرش و پیاده سازی کامل استاندارد های بین المللی در موسسات حسابداری و حسابرسی است.

آیا استاندارد های بین المللی پذیرفته شده و به طور کامل پیاده سازی شوند؟

پذیرش و به کار گیری کامل استانداردهای بین المللی به ویژه استانداردهای گزارشگری مالی (IFRS) موجب فراهم آمدن یک بستر مناسب برای انجام فعالیت های اقتصادی، جذب سرمایه گذاران خارجی و حضور در بازارهای بین المللی پولی می گردد.

بنابراین حوزه حسابداری با رعایت استانداردهای بین المللی نه تنها باعث افزایش حساسیت در بازار سرمایه و بین المللی شدن می شود بلکه رعایت این اصول باعث ایجاد بستری مناسب برای حضور در بازارهای جهانی می گردد.

آیا حوزه حسابداری در دوران پسابرجام بین المللی شده است؟

شرط لازم برای پیشرفت و ترقی در هر جامعه ای داشتن تعاملات و ارتباطات بین المللی است بنابراین حوزه حسابداری نیز در این قائده قرار می گیرد بنابراین برای پیشرفت و در نهایت کمک به رشد و توسعه کشور نیازمند همکاری و استفاده از دانش و تجربیات موجود در سطح جهانی به ویژه موسسات بزرگ بین المللی و همچنین فعالیت در سطح جهانی است.

برای حرکت به سوی بین المللی شدن در حوزه حسابداری نیازمند ایجاد بستر در زمینه های زیر هستیم.

ادغام موسسات حسابرسی چه تاثیراتی بر نحوه رشد و عملکرد سازمان ها دارد؟

موارد زیادی از جمله مشکلات موجود ناشی از کوچک بودن تعداد زیادی از موسسات حسابرسی نشانه هایی از نیاز تنوع بخشی به ارائه خدمات حرفه ای و افزایش کیفیت آنها و همچنین حضور در بازارهای جهانی و بین المللی شدن حرفه ادغام موسسات حسابرسی مورد انتظار است.

نکاتی در این زمینه وجود دارند که توجه به آنها احتمال موفقیت و تداوم آنها را به مقدار قابل توجهی افزایش می دهد.

• ایجاد فرهنگ فداکاری و کار گروهی
• مدیریت علمی و حرفه ای موسسه پس از ادغام

منابع انسانی (حسابداری منابع انسانی)

برای حضور در بازارهای جهانی و همکاری با موسسات بزرگ بین المللی نیازمند کارکنان حرفه ای که دارای دانش و تخصص لازم برای بکار گیری جدیدترین استانداردها (به ویژه استانداردهای گزارشگری مالی IFRS) و دستاوردهای علمی و حرفه ای هستیم.

از طرفی دیگر این افراد باید دارای تخصص های دیگری در زمینه اطلاعات عمومی و تخصصی درباره زبان انگلیسی و فناوری اطلاعات باشند. بنابراین موسسات حسابرسی باید درباره منابع انسانی خود در ارتباط با موارد بالا تجدید نظر بفرمایند تا افراد با شایستگی های بیشتری در این زمینه فراهم شوند.

سیستم اطلاعاتی یکپارچه (نرم افزار یکپارچه ERP)

پیشرفت های بزرگی که در زمینه فناوری اطلاعات در حال انجام است و رقابت هایی که در این زمینه صورت می گیرد باعث می شود که سازمان ها در سطح جهانی برای تامین نیازهای خود ار سیستم اطلاعاتی یکپارچه استفاده کنند.

می توان گفت که عملیات و فرایندهای مختلف سازمان از دیدگاه این سیستم از مرحله اول یعنی بازاریابی تا مرحله آخر یعنی خدمات پس از فروش را می توان مورد پوشش قرار داد اما در بسیاری از مووسات حسابرسی این سیستم وجود ندارد بنابراین ابتدا باید شناسایی کنیم سپس مستند سازی داشته باشیم  و در نهایت می توانیم همگام با این سیستم فرایندهای سازمان را الکترونیکی انجام دهیم.

فرایندهای حسابرسی را چگونه اجرایی کنیم و نحوه آن چیست؟

امروزه امری که باعث تغییر در در فرایندهای حسابرسی شده است موجب تغییر نگرش حسابرسی (مستقل و داخلی) به نگرش مبتنی بر مدیریت ریسک گشته و این تغییر نگرش مستلزم استقرار مدیریت ریسک در بسیاری از شرکت ها و سازمان ها می باشد.

در ایران اما عدم استقرار و استفاده از چنین سیستم یکپارچه ای در بسیاری از شرکت ها و سازمان ها، حسابرسان نیز از چنین دیدگاه ها و نگرش هایی استفاده نمی کنند بنابراین رویکرد کاری آنان نیز در این راستا نمی باشد. علاوه بر این حسابرسان نیز باید در جهت داشتن تخصص های لازم در زمینه فناوری اطلاعات و انجام حسابرسی به وسیله سیستم های کامپیوتری توانایی ها و مهارت هایی را نیز کسب کنند.

خلاصه و نتیجه‌گیری

به‌طور خلاصه می‌توان گفت در دوران پسابرجام انتظارات مختلفی در زمینه نقش و عملکرد حرفه به ‌وجود آمده که این خود می‌تواند به فرصت مناسبی تبدیل شود تا نه تنها ارزش‌آفرینی بیشتری در داخل کشور داشته باشد بلکه با حضور در بازار‌های بین‌المللی جایگاه خود را ارتقا دهد. بدیهی است این مهم با درایت و همکاری اشخاص مربوطه (از جمله جامعه حسابداران رسمی، سازمان حسابرسی، سازمان بورس اوراق بهادار، انجمن حسابداران خبره ایران و موسسات حسابرسی) می‌تواند به حداکثرسازی توانمندی حرفه منجر شود.

 تعریف حسابرسی عملکرد

امروزه حسابرسی عملکرد یک حرفه مستقل است که نقش مهمی در مدیریت سازمان‌ها و خط ‌مشی دولت‌ها بازی می‌کند. حیطه کارکرد حسابرسی عملکرد و نقش آن سال به سال تغییر یافته و توسعه پیدا کرده است. ادعاهای کم و بیش باور کردنی در مورد حسابرسی عملکرد ارائه شده است نظیر فعالیت‌هایی که به دهه 1960 یا حتی پیش‌تر از آن برمی‌گردد.

حسابرسی عملکرد به عنوان فعالیتی در مقیاس بزرگ و متمایز و خودآگاه از اواخر دهه 1970 شروع شد. این حیطه در دهه 1980 و به واسطه مجموعه‌ای از عوامل به شرح ذیل توسعه یافت:

• حوزه فعالیت‌های دولت چند برابر شده بود. از کارکرد ساده مرتبط با نظم و قانون تا مدیریت دادگاه‌ها بسیاری از دولت‌ها نقش فعالی در توسعه اجتماعی- اقتصادی ایفا می‌کنند. این موضوع میزان مخارج عمومی را افزایش داده است.

• ادعاهای متفاوتی در مورد تخصیص منابع وجود دارد. تخصیص منابع محدود مستلزم تصمیم‌گیری منطقی‌تر و آگاهانه‌تر برای انجام مخارج عمومی است. فشار زیادی برای ایجاد ارزش از پول خرج شده وجود دارد.

• با توسعه نهادهای مردم‌سالار، آگاهی عمومی و نمایندگان آن افزایش یافته است. تقاضای روزافزونی برای حساب‌دهی افرادی که منابع دولتی را اداره می‌کنند مطرح است.

• نیاز به مدیریت ریسک بدهی‌های مدنی

• فرصت برای افزایش منافع حاصل از کارایی از طریق بهبود سیستم‌های مدیریتی داخلی و ...

لذا با ادامه برنامه‌های دولت و رشد طبیعی آن، حسابرسی عملکرد جهت حمایت از سیاست‌گذاران در نقش نظارتی آن‌ها گسترش یافته است.

حسابرسی عملکرد تعریف‌های متعددی دارد که عبارتند از ارزیابی میزان رعایت هدف‌ها، سیاست‌ها، روش‌های سازمان و یا قوانین و مقررات مربوط، ارزیابی اثربخشی سیستم‌های برنامه‌ریزی و کنترل مدیریت، ارزیابی کیفیت گزارش‌های مدیریت از نظر درخور اعتماد و مربوط بودن.

حسابرسی عملکرد یعنی حسابرسی کارایی، اثربخشی، صرفه اقتصادی

الف) حسابرسی صرفه اقتصادی فعالیت‌های اداری در انطباق با اصول و رویه‌های مدیریتی سالم و سیاست‌های مدیریتی

ب) حسابرسی کارایی در مورد استفاده از منابع انسانی و مالی و سایر منابع، شامل ارزیابی سیستم‌های اطلاعاتی، سنجه‌های عملکرد و روش‌های نظارتی و ضوابطی که توسط واحدهای حسابرسی شده برای رفع نقایص شناسایی شده بکار می‌روند

ج) حسابرسی اثربخشی عملکرد رابطه با دستیابی به هدف‌های واحدهای حسابرسی شده و حسابرسی آثار واقعی فعالیت‌ها در مقایسه با آثار مورد انتظار

در ادبیات علمی نیز حسابرسی عملکرد به شیوه‌های مختلف تعریف شده است. به عنوان مثال وارینگ و مورگان حسابرسی عملکرد را به عنوان ارزیابی نظام‌مند و هدفمند فعالیت‌ها با فرآیندهای یک برنامه یا یک فعالیت برای تعیین کارایی، اثربخشی و صرفه اقتصادی فعالیت‌ها تعریف کرده‌اند. این تعریف در کنار توصیه‌هایی برای بهبود کار مدیران، وزیران و قانون‌گذاران، کسانی را که مسئول اجرای توصیه‌ها یا اطمینان یافتن از حساب‌دهی برای فعالیت صحیح هستند نیز شامل می‌شود. لذا حسابرسی عملکرد ابزاری مهم است که شرایط را برای بهبود حساب‌دهی مهیا کرده و به ایجاد نظام حاکمیتی پاسخگو در قبال منابع عمومی کمک می‌کند.

منظور از حساب‌دهی دولتی چیست؟ مایکل معتقد است که هر سیستم حساب‌دهی دولتی باید مؤلفه‌های اصلی زیر را بپذیرد:

• هر عمل یا فعالیت بصورت باز و براساس قانون و قضاوت محتاطانه انجام می‌شود

• هر متقاضی مسئول عمل خود است

• هر عمل مستند می‌شود و به اطلاع عموم می‌رسد

• هر عمل یا فعالیت بصورت حرفه‌ای، مستقل و دون تعصب حسابرسی شده و نتایج آن به اطلاع عموم می‌رسد

• اگر بررسی فعالیت‌ها نشان دهد که خطای عمدی صورت گرفته، عمل اصلاحی سریع و هر جا لازم باشد مجازات مناسب، صورت می‌پذیرد

لذا هدف از حسابرسی عملکرد، ارزیابی عملکرد واحدهای حسابرسی شده و مدیریت آن در قالب کارایی، اثربخشی و صرفه اقتصادی و نیز ارائه توصیه‌هایی در مورد نحوه بهبود عملکرد سازمان است.

مدل‌های مدیریت عملکرد و حسابرسی عملکرد

مدل‌های مدیریتی مختلفی در ادبیات علمی ارائه شده است. برای مثال، مدل حاکمیت مؤثر یا مدل سیستم حساب‌دهی دولتی، مدل خدمات عمومی و ... در این مقاله ابزار مشترک و رایج برای مدیران دولتی و حسابرسان عملکرد را تحلیل و مدل منطقی برنامه را بررسی می‌کنیم.

حسابرسی عملکرد با همان مفاهیم مدیریت عملکرد و اصول برنامه‌ریزی، نظارت ارزیابی، چگونگی استفاده از منابع عمومی برای دستیابی به هدف‌ها، که به وسیله مدیران برنامه‌ها بکار می‌رود سروکار دارد.

مفاهیمی از قبیل ورودی‌ها، پردازش‌ها، خروجی‌ها، نتایج و آثار و نیز همبستگی آن‌ها با هدف‌های کارایی، اثربخشی و صرفه اقتصادی، ابزار مشترک برای مدیران عمومی و حسابرسان عملکرد هستند.

امروزه ارزیابی کارایی، اثربخشی و صرفه اقتصادی باید بخشی از فرآیند عادی مدیریت هر واحد تجاری در بخش عمومی و خصوصی باشد و مدیران، بررسی عملکردها را به عنوان یکی از مسئولیت‌های خود برای کنترل فعالیت‌ها تلقی کنند و ارزیابی مستقل عملکرد مدیران از طریق واحد حسابرسی داخلی یا حسابرسان عملکرد صورت گیرد. کارایی به ضرورت نشان می‌دهد که یک سازمان چگونه از منابع خود برای تولید کالا و خدمات استفاده می‌کند.

لذا سازمان بر منابع (داده‌ها)، کالا و خدمات (خروجی‌ها) و میزان آن (قابلیت تولید) تأکید می‌کند که در آن داده‌ها برای تولید یا تهیه خروجی‌ها بکار می‌روند. ابعاد خروجی‌ها شامل کمیت و کیفیت است. خروجی‌ها به مشتریان داخلی یا خارجی در محدوده متغیرهای مرتبط با سطح خدمات انتقال می‌یابند. کمیت به مقدار و حجم یا تعداد خروجی‌های تولید شده اشاره دارد. کیفیت به خصوصیات و ویژگی‌های متعدد خروجی‌ها مثل اتکاپذیری، دقت، بموقع بودن، ایمنی و راحتی خدمت اشاره می‌کند. با این حال حسابرسی عملکرد ضمن آنکه نشان‌گر ارزیابی فرآیندهای مدیریت عملکرد است، از یک مجموعه مفاهیم دیگری استفاده می‌کند که اجزای فرآیندها و خروجی‌های آن را توصیف می‌کند. نکته کلیدی این مفهوم یافته‌های حسابرسی و عناصر تشکیل‌دهنده آن است.

لذا مؤلفه اصلی حسابرسی عملکرد، یافته‌های حسابرسی است. یافته‌های حسابرسی متشکل از عناصر استاندارد از جمله معیار، شرایط، علت‌ها و معلول‌ها است. ساختار یافته‌های حسابرسی به وسیله هدف‌های حسابرسی و مدلی که حسابرسی با استفاده از این عناصر برپا شده است، تعیین می‌شود.

معیار شاخص ایده‌آلی است که عملیات واقعی در برابر آن سنجیده خواهد شد. معیار می‌تواند شامل انتظارات، استانداردها، قوانین، خط ‌مشی‌ها، محک‌های مقایسه، هدف‌های برنامه یا میانگین عملکرد در برنامه‌ها یا نهادهای مشابه باشد. در طراحی روش‌های زمینه‌ای، حسابرسان ضوابط جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل داده‌ها را برای رسیدن به هدف‌های حسابرسی، طراحی می‌کنند.

معیار را می‌توان به واسطه محک زدن به کمک برنامه‌های مقایسه‌پذیر، انتظارات یا نیازهای مشتری، تعیین هدف برنامه، شناسایی هدف‌های تنظیم شده داخلی، مقایسه واحدهای مقایسه‌پذیر انفرادی در داخل یک سازمان، تعیین استانداردهای صنعت یا بخش، مقایسه با روندهای تاریخی، شناسایی عملکرد بهینه یا میانگین عملیات حاصل در یک روند. مقایسه زمان ورودی‌‌های برنامه مثل کارکنان، تجهیزات یا پول از طریق فرآیندهایی مثل عملیات برنامه، جهت ارائه خدمت خروجی کار می‌کنند. اگر خدمت به شکلی که طراحی شده کار کند خروجی‌ها باید به نتایج مورد نظر مردم یا جامعه استفاده‌کننده از خدمت، ختم شود که بسیاری از آن‌ها ممکن است زودتر قابل مشاهده بوده و نتایج مستقیم و منطقی خدمات باشند. در مفهوم وسیع‌تر، این مدل می‌تواند به حسابرسان کمک کند تا برنامه‌ها و مسائل جامعه را برای ارزیابی برنامه‌ها و حسابرسی عملکرد تجزیه و تحلیل کنند.

در نهایت صرفنظر از ماهیت آن (خط‌مشی، برنامه، پروژه، معیار) مداخله عمومی بصورت مجموعه‌ای از منابع انسانی و سازمانی مالی تحلیل می‌شود که برای دستیابی به هدف یا مجموعه‌ای از هدف‌ها و یا ثبت حل مشکل یا غلبه بر مشکلات مؤثر بر گروه‌های هدف، در یک مدت زمان خاص بکار بسته شود. استفاده از مدل‌های منطقی می‌تواند به حسابرس کمک کند تا رابطه بین نیازهای اقتصادی- اجتماعی مورد نظر مداخله عمومی، هدف‌ها، ورودی‌ها، فرآیندها، خروجی‌ها و پیامدها شامل نتایج آثار را شناسایی و تنظیم نماید. به لحاظ نظری حسابرسی عملکرد می‌تواند تمام عناصر و روابط موجود در مدل‌ها را با تأکید بر مدل 3E یعنی کارایی، اثربخشی و صرفه اقتصادی تجزیه و تحلیل کند.

اهداف کلی حسابرسی مدیریت

هدف از حسابرسی عملکرد مدیریت، انجام یک یا ترکیبی از موارد زیر حسب درخواست مدیریت است.

ارزیابی عملکرد

عبارت است از مقایسه و تحلیل شیوه‌ها و روش‌های انجام فعالیت‌های واحد اقتصادی با اهداف و استراتژی از پیش تعیین شده.

شناسایی فرصت‌ها و بهبود فعالیت‌های عملیاتی

منظور از بهبود فعالیت‌های عملیاتی و عملکرد افزایش بازده اقتصادی، ارزیابی صرفه اقتصادی هزینه‌ها، کارایی، اثربخشی و یا ترکیبی از این عوامل است.

حسابرسی عملیاتی فرصت‌های موجود و قابل دسترس

سترس برای بهبود روش‌های اجرایی را از طریق بررسی و شناخت جامع، ارزیابی تجزیه و تحلیل، مصاحبه با افراد واجد شرایط و ذیصلاح (درون سازمانی و برون سازمانی)، مشاهده عملیات، بررسی گزارش‌های جاری و گذشته، بررسی معاملات، شاخص‌های عمده موفقیت، برنامه استراتژیک، اقدامات استراتژیک، مقایسه با استانداردهای صنعت و رقبا بکارگیری قضاوت حرفه‌ای و ... براساس تجزیه و سایر ابزارهای مناسب و عقلانی شناسایی و اظهار نظر می‌کند.

ارائه پیشنهاد برای بهبود عملیات یا ضرورت اقدامات اصلاحی

ماهیت، نوع و دامنه پیشنهادی ارائه شده در فرآیند حسابرسی عملیاتی بسیار متفاوت است. در اغلب موارد، گروه حسابرسان عملکرد مدیریت، می‌توانند متناسب با ماهیت و اهمیت موضوع پیشنهادهای خاص ارائه کنند. چنانچه در سایر موارد و حوزه‌های مورد حسابرسی عملیاتی بررسی‌های عمیق‌تر و گسترده‌تری نیاز باشد، گروه حسابرسان مدیریت می‌توانند دلایل نیاز به انجام بررسی‌های بیشتر ارائه کنند.

پیگیری تصمیم‌های عملیاتی و اقدامات اجرایی

آنچه در حسابرسی مالی و کنترل‌های داخلی صورت می‌پذیرد و مورد نظر حسابرسان مستقل و بازرس قانونی است. وضعیت فعلی واحد اقتصادی و پیشینه آن است. وضعیت فعلی که بطور عمده بیان‌گر ارزش‌های تاریخی بسیار دور و نزدیک می‌باشد. آنچه از اهمیت ویژه برخوردار است و در حسابرسی مالی و تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی چندان عمیق و گسترده مورد بررسی قرار نمی‌گیرد. شرایط اقتصادی، استراتژی مالی، برنامه و تصمیم‌های عملیاتی، اقدامات اجرایی و ... برای دستیابی به اهداف واحد اقتصادی است که تا حدی به نحوه عملکرد کیفی و کمی مدیریت بستگی دارد.

یکی از عوامل اساسی و مورد توجه در حسابرسی مالی الزامات قانونی ثبت حساب‌ها و ارائه گزارش مالی به صاحبان سهام است در صورتی که به بافت واقعی مالی با به ساختار واقعی دارایی‌ها و بدهی‌ها در ترازنامه و به کیفیت اطلاعات مندرج در صورت‌های مالی تجزیه و تحلیل، اثربخشی عملکرد مدیریت، بهره‌وری و صرفه اقتصادی فعالیت‌های عملیاتی در جهت دستیابی به اهداف و استراتژی‌های واحد اقتصادی دولتی و شبه دولتی کمتر توجه می‌شود. حسابرسی کیفی و جامع عملکرد مدیریت، می‌تواند زوایای مختلف عملکرد بنگاه اقتصادی را در حوزه‌های مختلف مدیریت مورد ارزیابی قرار دهد.

اینکه شرایط کیفی و کمی شرکت در حال حاضر چیست و به کجا می‌رسد، برای سهامداران و اعضای هیأت مدیره اهمیت دارد. این مهم به میزان قابل توجهی از طریق حسابرسی عملکرد مدیریت برای افراد ذینفع مشخص و روشن می‌شو. حسابرسی مدیریت نوعی حسابرسی و نگرش به آینده است که با استفاده از آن تا حدودی از تکرار فعالیت‌هایی که فاقد هرگونه ارزش افزوده و افزایش بازده اقتصادی است، جلوگیری و پیشگیری می‌کند.

از مهم‌ترین وظایف شرکت‌ها جلب اطمینان سهامداران نسبت به کیفیت فرآیند گزارشگری مالی و قابلیت اتکا به ارقام و اطلاعات مندرج در آن‌ها است. بنابراین مدیریت ضعف و غیرعلمی، گزارشگری غیرشفاف و غیرکیفی، تحریف سود، وجود هرگونه ابهام و تقلب در صورت‌های مالی و عدم نظارت و اقدامات اصلاحی مستمر در رفع نارسایی‌ها، مشکلات و ضعف‌های موجود در کنترل‌های داخلی و عدم نظارت و اقدامات اصلاحی مستمر در رفع نارسایی‌ها، مشکلات و ضعف‌های موجود در کنترل‌های داخلی، از جمله عوامل ارزیابی در حوزه حسابرسی عملکرد مدیریت محسوب می‌شود.

اطلاعات، آمار، گزارش‌های مالی و غیرمالی که موجب تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری مدیران ارشد در اداره موفقیت‌آمیز امور شرکت‌ها می‌شود. از جمله تعیین میزان دستیابی کیفی و کمی به اهداف و برنامه‌های استراتژیک از وظایف عمده حسابرسی مدیریت است.

اگر نتایج حاصل از حسابرسی مالی و حسابرسی مبتنی بر تجزیه و تحلیل‌های آماری، بیان‌گر بخشی محدود از ارزیابی عملکرد و یا حسابرسی عملیاتی باشد، اما با تضاد نتایج حاصل از آن نمی‌توان به روشنی و قاطعیت اذعان نمود که مجموع عملکرد مدیریت موفق یا ناموفق بوده است. به عبارت دیگر مجموع تلاش‌ها و فعالیت‌های عملیاتی مدیریت در مسیر صرفه و صلاح اثربخشی عملکرد، کارایی و دستیابی کیفی به اهداف و استراتژی‌ها و در نهایت افزایش بازده اقتصادی و ثروت سهامداران قرار داشته است.

با وجود اینکه اغلب متفکران مالی و اقتصادی بر این باورند که جدای مالکیت از مدیریت، منافع اقتصادی و افزایش ثروت سهامداران را تأمین خواهد کرد. اما مخالفان این نظریه، استدلال می‌کنند که سهیم کردن مدیران در مالکیت شرکت دارای منافع اقتصادی است و مدیران مالک در افزایش کارایی، بازده اقتصادی و تداوم فعالیت شرکت موفق‌ترند. از طرفی چون عملکرد کیفی و اثربخش مدیریت، ارتباط مستقیم با نیرو انسانی حرفه‌ای، تخصصی، هماهنگی کیفی و هدفمند آنان دارد می‌تواند بر افزایش کیفی سودآوری، ازش شرمت در نهایت افزایش منافع سهامداران اثرات عمده داشته باشد.

نکته آخر اینکه افزایش غیرکیفی سودآوری و تقسیم سود نمی‌تواند بیانگر عملکرد مطلوب مدیریت و شایستگی سطوح مختلف مدیریت تلقی شود.

چنانچه کیفیت سودآوری مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد مشخص می‌شود یکی از دلال اساسی در عملکرد غیرکیفی مدیریت، تقسیم سود نقدی و یا سود سهمی مستمر در شرایط حاد تورمی و یا تغییر در چهره واقعی رویدادها، روش‌های حسابداری و تعدیلات سنواتی است که منجر به افزایش درآمد می‌شود ولی در واقع هیچ‌گونه وجه نقدی ایجاد نمی‌کند یا هزینه‌هایی که در دارایی‌ها انعکاس یافته است که قابلیت بازیافت آن‌ها مشخص نیست.

حسابرسی و مدیریت بنگاه اقتصادی

حسابداری یک فعالیت اجتماعی- حرفه‌ای است که شامل منابع انسانی و غیرانسانی می‌گردد و بین منابع انسانی و غیرانسانی واکنش‌های متقابلی وجود دارد و فرهنگ جامعه بر منابع انسانی تأثیرگذار است.

با وجود اینکه حرفه حسابداری در بین کشورها، تفاوت‌های فرهنگی است محتوای گزارش‌ها عموماً بستگی به تاریخ، آداب و رسوم و فرهنگ منطقه دارد و بدین دلیل است که در بعضی کشورهای مالی، سرمایه‌گذار را مد نظر دارد و در بعضی از کشورها و مناطق، طلبکاران یا اداره‌کنندگان دولتی را از آنجایی که ارزش کار در ارتباط با فرهنگ تعیین می‌شود لذا تلقی مفاهیم زیر از پارامترهای مهم در تعیین ارزش محسوب می‌گردند:

1. فردگرایی در مقابل جامعه با جمع گزارش

2. فاصله طبقاتی زیاد در مقابل کاهش فاصله طبقاتی

3. مردگرایی در مقابل زن‌گرایی یا انسان‌گرایی

4. اصالت سرمایه در مقابل اصالت معنویت یا اصالت کار

5. پنهان‌کاری در مقابل آشکارسازی

ارزش‌های جوامع نیز از لحاظ بعد زمانی با یکدیگر متفاوتند. بعضی از جوامع بر گذشته و برخی دیگر بر حال و آینده تکیه دارند. برخی ممالک مانند امرکیا بر من تکیه دارد ولی ژاپن بر ما تکیه دارد برخی بر فرد و سرمایه و برخی دیگر بر جامعه و کار اصالت می‌دهند. این فرهنگ‌ها گزارش‌های مالی متفاوت، نوع رسیدگی‌های متفاوت و کنترل‌های متفاوتی را نیز طلب می‌کنند و اصل افشاء در هر کدام تفسیر خاص خود را دارد.

نظریه‌ها و رویه‌های حسابداری و حسابرسی با توجه به ساختار اقتصادی و اجتماعی حاکم بر جامعه و هدف‌های تعیین شده برای حرفه حسابداری بنا شده است. هدف‌های حسابداری و حسابرسی نیز برانگیخته از اوضاع حاکم بر محیط حسابداری و حسابرسی است و محیط حسابداری و حسابرسی به عنوان یک سیستم فرعی از سیستم کل اقتصاد به‌گونه‌ای است که همواره با واحدهای اقتصادی، اعتباردهندگان و حرفه حسابداری در تعامل است. لذا تعیین هدف‌های حسابداری و حسابرسی و گزارش‌های مالی تصاد منافع این سه گروه را دربر خواهد داشت و با توجه به اینکه مدیریت واحدهای اقتصادی از عمده‌ترین تصمیم‌گیرندگان اقتصاد هستند پس خود نیز جزء اصلی‌ترین استفاده‌کنندگان گزارش‌های مالی محسوب می‌شوند.

یکی از فرضیات حسابداری تفکیک شخصیت است که همواره بایستی بین صاحبان واحدهای اقتصادی و شخصیت مستقل واحدهای اقتصادی تمایز قائل شد. زیرا صاحبان واحد اقتصادی شکلی از بستانکاران هستند که در واحدهای اقتصادی دارای منافعند و در این راه مالکان باید بدانند که مدیر نیستند و مدیران هم باید بدانند که مالک واحد اقتصادی نیستند. رشد سریع، بی‌امان نیازهای اطلاعاتی استفاده‌کنندگان حسابرسان را پذیرش مسئولیت بیشتری در مقابل جامعه دعوت می‌کند و اعتبار اطلاعات به درجه درستی و صحت آن‌ها وابستگی شدید خواهد داشت.

محیط کنترلی فرآیندی است از سیاست‌ها و روش‌هایی که برای کسب اطمینان نسبی از دستیابی به هدف‌های سازمانی ایجاد می‌گردد.

بطور کلی می‌توان گفت که هدف اساسی در ایجاد و رسالت واحدهای حسابرسی داخلی کمک به مدیریت واحد اقتصادی در اداره کردن امور شرکت به بهترین وجه است. لذا رسیدگی حسابرسان داخلی اغلب حسابرسی عملیاتی است. زیرا هدف آنان تعیین تأثیر رویه‌ها و روش‌های موجود بر کارایی عملیات واحد اقتصادی نمی‌شود بلکه بررسی و ارزیابی تأثیر سیستم‌ کنترل‌های داخلی حسابداری و اداری را نیز شامل می‌گردد.

به همین دلیل است که حسابرسان داخلی می‌توانند به عنوان بازوی توانمند مدیریت در اداره و کنترل کیفیت و کارایی واحدهای اقتصادی از جنبه‌های مادی (سودآوری) و معنوی (نیروی انسانی) محسوب شوند. گرچه ارزش اقتصادی حسابرسی داخلی مانند سایر منابع، به ظرفیت مدیران برای استفاده از توان بالقوه این ابزار کارآمد و ارزشمند در جهت نیل به اهداف سازمان وابسته است ولی نباید فراموش کرد که حسابرسی داخلی خود نیز به عنوان بخشی از کارگروهی سازمانی تلقی می‌شود نه به عنوان یک شغل متمایز و مجزا از وظایف حسابدار است.

زیر حسابرسی داخلی آمیخته‌ای از فرآیند کنترل و برنامه‌ریزی در سیستم اطلاعات مدیریت است که محصول فعالیت ان اطمینان از سودآوری و تداوم فعالیت‌های اقتصادی و تأمین امنیت شغلی برای کارکنان و در نهایت تشخیص حدود کارایی مدیران و کوشش‌های مستمر آنان است.

حسابرسی عملکرد مدیریت و نقش آن در شفاف‌سازی واحدهای اقتصادی

بیش از هفتاد سال است که ابتدا در انگلستان و بعد آن در امریکا، کانادا و سایر کشورهای اروپایی این سؤال مطرح شد که چرا حفظ کامل منافع سهامداران از طریق روش‌های حسابرسی سنتی (حسابرسی مالی) تأمین نمی‌شود و همراه با این سؤال نگرشی به سمت و سوی روش جامع‌تر، کامل‌تر و دقیق‌تر شکل گرفت و با نام حسابرسی عملکرد مدیریت یا حسابرسی مدیریت فعالیت خود را آغاز نمود. تا اواخر دهه هشتاد حسابرسی عملکرد مدیریت محدود به حسابرسی رعایت بود و در چارچوب رعایت قوانین، آئین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها فعالیت داشت. امروزه با توجه به نقش اثربخش تجزیه و تحلیل جامع اطلاعات و آمار مندرج در صورت‌های مالی، ابتدا حسابداری صنعتی و حسابداری مدیریت، در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری منطقی، با هدف افزایش بازده اقتصادی و ثروت سهامداران وارد عرصه مدیریت شد و سپس حسابداری کیفیت، حسابداری محیط زیست، مهندسی مالی، مدیریت ارزش، مهندسی ارزش و ... بعنوان ابزاری مؤثر به کمک مدیران صنایع و مدیران اقتصادی آمد.

در حال حاضر هدف از حسابرسی عملکرد مدیریت، دستیابی به پاسخ این سؤال است که آیا فعالیت‌های عملیاتی و حتی غیرعملیاتی مدیران در کلیه سطوح ساختار سازمانی یک واحد اقتصادی، توأم با کارایی، اثربخشی و صرفه اقتصادی اداره یا اجرا شده است. لازم به یادآوری است در هر سازمان اقتصادی، اهداف و استراتژی ابتدا توسط ارگان‌های تصمیم‌گیر و به کمک مدیران ارشد و مسئولان فرآیندها تدوین و تعیین می‌شود.

مدیران خلاق و مولد در رأس سازمان‌های اقتصادی با بهره‌گیری از مدیران زنده، مجرب و متخصص، توانایی جمع‌آوری و نقل و انتقال اطلاعات و آمار قابل اعتماد و شفاف، توانایی تجزیه و تحلیل انجام شده و توانایی در اجرای بموقع تصمیم‌های اخذ شده، می‌توانند مدعی توسعه پایدار باشند.

به این ترتیب مدیریت قادر خواهد بود فروش هدف، تولید هدف، بهام تمام شده هدف، هزینه هدف، سود هدف، آرمان‌ها و رویاهای خود را تحقق بخشد و فعالیت‌ها را در جهت حرکت به سوی اهداف تعیین شده هدایت کند.

برای اطمینان از هماهنگی و حرکت کیفی و هدف‌مند به سوی اهداف و استراتژی‌های تعیین شده یا کارایی، اثربخشی و صرفه اقتصادی مورد نظر، ایجاد، تقویت و حمایت از یک سیستم کنترلی منسجم همواره ضروری به نظر می‌رسید که با استفاده از آن نتایج واقعی بدست آمدده با ضوابط استانداردهای مناسب و مبتنی بر اهداف، مقایسه شده و نسبت به اصطلاحات لازم بموقع اقدام شود.

نتیجه‌گیری

با توجه به امکانات بالقوه و بالفعل و محدودیت‌های موجود در هر سازمان اقتصادی، حسابرسی مدیریت بعنوان یکی از روش‌های کنترلی، بی‌طرفانه به ارزیابی و قضاوت نسبت به عملکرد گذشته و چشم‌انداز آینده مدیریت می‌پردازد، درجه کارایی، اثربخشی و اقتصادی بودن عملیات را با هر حجم، وسعت و شکلی ارزیابی می‌کند. از این طریق مسئولان و متولیان حفظ حقوق و منافع سهامداران در اداره بهتر امور مورد مشارکت قرار می‌دهد.

امروزه در بسیاری از کشورهای، اعضا و مجامع عمومی، هیأت مدیره، صاحبان صنایع و مدیران ارشد واحدهای اقتصادی و ... همواره خواستار دریافت گزارش ارزیابی عملکرد و مشاوره مستقل در زمینه حسابرسی مدیریت هستند چرا که آنان علاوه بر وظیفه مباشرت، از درجه بالای پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری برخوردارند. مسئولان اجرایی واحدهای اقتصادی حتی ممکن است دلیلی مبتنی بر وجود مشکل تصور نکنند، اما اغلب بر این باورند که یک بررسی بی‌طرفانه و ارائه پیشنهادهای عملی از آن می‌تواند اثرات مثبت برای واحد اقتصادی آنان ایجاد کند.

بررسی علل روزافزون برای دریافت خدمات حسابرسی عملیاتی از سوی مدیران صنایع مختلف، نشان می‌دهد که موضوعات زیر، بستر مناسبی برای انجام حسابرسی عملیاتی فراهم کرده است. توجه هر چه بیشتر به رعایت کارایی، اثربخشی فعالیت‌های عملیاتی و صرف اقتصادی در واحدهای اقتصادی.

بطور کلی بمنظور ایجاد یک بررسی کامل مقدماتی در حسابرسی عملکرد مدیریت موارد زیر بایستی رعایت شود، شناخت تاریخچه واحد اقتصادی، (عملکرد گذشته و چشم‌انداز آینده)، اهداف، استراتژی‌ها، تصمیم‌های عملیاتی و برنامه‌های اجرایی واحد اقتصادی، محدودیت‌ها و امکان واحد اقتصادی، منافع کمی و کیفی واحد اقتصادی، فعالیت‌های عملیاتی و غیرعملیاتی واحد اقتصادی، روش‌های نوین مدیریتی و کنترل‌های کمی و کیفی واحد اقتصادی، ریسک‌های حسابرسی عملکرد مدیریت و سایر اطلاعات مرتبط با ارزیابی عملکرد مدیریت.

حسابداری با تمدن بشر همزاد است و به اندازه آن قدمت دارد. تاریخ نخستین مدارک کشف شده حسابداری به ۳۶۰۰ سال قبل از میلاد بر می گردد و همواره همراه با سایر دانشها و در پاسخ به نیازهای فزاینده بشری رشد و تکامل یافته وبه صورت ابزاری کارآمد در خدمت پیشرفت وتوسعه اقتصادی– اجتماعی جوامع مختلف قرار گرفته و به زبان تجارت تبدیل گردیده است.

در فرایند پیشرفت و توسعه تمدن ها در سطح جهان, تحولاتی بنیادی رخ داد که سبب پیشرفت دانش حسابداری شد از جمله می توان به تحولات دوران باستان, رنسانس, انقلاب صنعتی و تشکیل بازار سرمایه و شرکت های سهامی و تحولات دیگر اشاره کرد. در این مقاله سعی گردیده با نگاهی گذرا، مراحل تحول تاریخی حسابداری در دوره های فوق الاشاره بررسی گردد.

تمدن از یک سو به رواج دادوستد واز سوی دیگر به جریان درآمد و هزینه حکومت انجامید که نیاز به ثبت و ضبط اطلاعات را در پی داشت. در تمدنهای باستانی بین النهرین که بخش زیادی از ثروتهای جامعه در اختیار حکام بود, از جمله در تمدن باستانی سومر, نظام مالی جامعی برقرار بود و درآمدهای حکومتی به نوعی محاسبه می گردید.

مدارک و شواهد بدست آمده از تمدن باستانی مصر حکایت از آن دارد که در اجرای طرحهای ساختمانی در این تمدن نوعی کنترل حسابداری رواج داشت که بهره گیری از نیروی کار هزاران هزار نفر را در امر ایجاد بنا و حمل و نقل مصالح ساختمای در تشکیلاتی منظم میسر می کرده است، همچنین در سواحل رود نیل کشاورزان مصری بهای آب را با الیاف و غله می پرداختند و سپس تصویر مقدار غله و الیاف به عنوان رسید تسویه حساب آب بر دیوار منازل کشاورزان حک می گردید.

شواهد و مدارک بدست آمده از یونان باستان نیز حکایت از استقرار کنترلهای حسابداری دارد.از جمله حساب معبد پارنتون در لوحه های مرمرین حک و بخشی از آن هنوز هم باقی است.

در رم باستان حسابداری پیشرفته ای وجود داشته و نوعی جمع وخرج تنظیم می شده است .یک جمعدار، یک مامور دولت ویا شخصی که محافظت پول یا دارایی دیگری به او محول می شد، در مقاطعی از زمان حساب خود را گزارش می نموده است.

پیشینه حسابداری در ایران نیز به نخستین تمدنهای شکل گرفته در این سرزمین بر میگردد, مدارک حسابداری بدست آمده با ۲۵ قرن قدمت گواه بر پیشرفت این دانش در ایران باستان دارد.در طول تاریخ روشهای حسابداری متنوع و متعددی برای اداره امور حکومتی و انجام دادن فعالیتهای اقتصادی ابداع شد. به طور مثال در یکی از لوح های بدست آمده از کاخ تخت جمشید, رسید پرداخت دستمزد به کارگرانی که تخت جمشید را می ساختند بدست آمده که در آن نام کارگران, مدت کار آنان, تاریخ و مبلغ پرداختی به آنان ثبت گردیده است.

در ایران عصر هخامنشی، نظام پولی و مالی جامع و منسجمی بر پایه طلا و نقره با رابطه مبادله ثابت پایه گذاری شد .ممیزی املاک در تمدنهای ساسانی در جریان اصلاحات خسرو انوشیروان به منظور تشخیص مالیات کلیه زمینهای مزروعی کشور ممیزی و مشخصات آن از جمله مساحت، نوع زمین ونوع محصول در دفتری ثبت می گردید.

در مسیر تکامل حسابداری برای نگهداری حساب درآمد و مخارج حکومتی و نگهداری حساب فعالیتهای بازرگانی, نگارش اعداد به صورت علا ئمی کوتاه از اعداد عربی استفاده گردید که به سیاق معروف شد.حسابداری سیاق که احتمالا در دوران سلجوقیان تکامل یافته, روشی است که بر اساس آن جمع و خرج هرولایت در دفتر آن ولایت ثبت و در عین حال یک دفتر اصلی در مرکز نگهداری می شده که خلاصه جمع و خرج هر ولایت به خط سیاق نوشته می شده است .این روش در دوران قاجاریه تکمیل شد,سپس نگهداری دفتری به نام "دستک" که در آن دادوستد تاجر به ترتیب وقوع ودفتری که حساب اشخاص و اجناس به طور جداگانه به خط سیاق در آن نوشته می شد مرسوم گشت.

در ایران نظامهای حسابداری جدید که در حال حاضر مورد استفاده است حدود ۳۵ سال پیش مورد پذیرش قرار گرفت. سیستم های حسابداری جدید توسط شرکت های خارجی که دارای دفتر یا نمایندگی بودند استفاده شد و برخی از بانکها و شرکت های ایرانی مثل شرکت نفت نیز سیستم جدید را مورد استفاده قرار دادند. زمان اولین مشارکت فعال ایرانیان در حرفه حسابداری به سال ۱۹۳۶ میلادی بر می گردد که طی آن ۱۲نفر از حسابداران با بورسیه بانک ملی جهت آموزش حسابداری خبره به انگلستان اعزام شدند. 

بطوریکه ملا حظه شد حسابداری در گذشته دور تنها جنبه های محدودی از فعالیتهای مالی را در برداشت و با سیستم جامعی که کلیه عملیات مالی حکومت را ثبت کند و یا به نگهداری حساب معاملات تجاری بپردازد فاصله زیادی داشت.

رنسانس ، تجارت و حسابداری

از دوران باستان تا اواخرقرون وسطی تغییری اساسی درجهت تبدیل حسابداری به یک سیستم جامع صورت نگرفت, از اوایل قرن ۱۳، جمهوریهای کوچکی خارج از سلطه پادشاهان وخوانین فئودال در ایتالیای کنونی شکل گرفت که فضای سیاسی- اقتصادی مناسبی را برای رشد تجارت فراهم آورد وبا رونق دادوستد،پول در مبادلات تجاری رواج یافت.

از اواخر قرن ۱۱ تا اواخر قرن ۱۳ میلادی مبادلات بازرگانی بین تجار اروپا و کشورهای شرقی گسترش یافت, همزمان با توسعه تجارت و انباشت ثروت، فعالیت بنگاههاو شیوه های مشارکتی انجام کار رفته رفته جای تجارت انفرادی را گرفت واین امکان فراهم آمد تا شرکتها به عنوان شخصیتی مستقل از مالکان آنها به رسمیت شناخته شوند. رابطه ای که در میان اعضای یک بنگاه پدید آمد نیز به نوبه خود تاثیری مهم در توسعه حسابداری بر جای گذاشت و به علت ایجاد رابطه مباشرت و مالکیت نیاز به حسابرسی و بحث استفاده از آن طرح شد.

استفاده از سیستم های دفترداری دوطرفه بتدریج ازقرون ۱۳ و ۱۴ میلادی در چندین مرکز بازرگانی در شمال ایتالیا آغازشد و با رشد بازرگانی, صنعت و بانکداری پیشرفت زیادی درتکنیک نگهداری حساب بوجودآمد. در نیمه قرن سیزدهم حسابداران ایتالیائی متوجه این نکته شدندکه دریافت پول از یک نفر بدهکار, دو ثبت را ضروری می کند. در اوایل قرن چهاردهم دو اصطلاح بدهکار و بستانکار کاملا متداول گردید. پیشرفت تازه در قرن چهاردهم ابداع شکل دو طرفه حساب بود.

درپی ابداعات پیاپی در فاصله سالهای ۱۳۵۰- ۱۲۵۰ میلادی در چند جمهوری کوچک ایتالیا سیستم دفترداری زاده شد و شهرهای فلورانس، ونیز و جنوا پیشرو این تحول بودند .

گسترش فن دفترداری دوطرفه به سراسر اروپا مرهون انتشار کتاب ریاضیات توسط "لوکاپاچیولی"به سال ۱۴۹۴ میلادی است. وی که یک کشیش بود نخستین کسی است که به تدوین حسابداری پرداخت.کشیش پاچیولی در دانشگاههای پروجا, ناپل, پیزا و فلورانس تدریس میکرد و با اندیشمندان بزرگ هم عصر خود ازجمله "پیرودلافرانسیسکا","لئون آلبرتی" و "لئوناردوداوینچی "دوستی نزدیک داشت. مطالب کتاب ریاضیات مزبور را پاچیولی نوشت و شکلهای آن را داوینچی ترسیم کرد. بخشی ازاین کتاب شامل چند فصل به حسابداری اختصاص داشت که نخستین توصیف مدون از سیستم حسابداری دوطرفه بود.در این کتاب، پاچیولی با استفاده از منابع و روشهای موجود به دفتر باطله، دفتر روزنامه و دفترکل همت گماشت و سپس حسابداری به عنوان رشته ای از دانش مطرح شد. ابداع سیستم ثبت دو طرفه توسط پاچیولی در واقع نقطه عطفی در تاریخ دانش حسابداری است. اندیشمندانی همانند "نیچه"(فیلسوف) ماکس وبر"(جامه شناس ) سومبارت "(مورخ ) شومپیتر" (اقتصاددان ) سیستم دفترداری دوطرفه را به لحاظ تاثیر قابل ملاحظه و تسهیل پیشرفت های بعدی و تحول جامعه بشری ستوده اند.

از قرن ۱۶تا اوایل قرن ۱۹ میلادی تحولی بنیادی در حسابداری بوجود نیامد، تنها تغییر اساسی تئوری جدیدی بودکه توسط "استوین" هلندی در اواخر قرن ۱۶ عنوان شد، براساس این تئوری در هر معامله در مقابل هر بدهکار باید یک بستانکار وجود داشته باشد، همچنین ضرورت تفکیک اموال موسسه از اموال شخصی صاحب سرمایه مطرح و لزوم نگهداری حسابی جداگانه برای سرمایه نیز عنوان گردید. در قرن ۱۸ به علت معاملات قمارگونه برخی از شرکتهای سهامی در انگلستان، تشکیل این شرکتها ممنوع گشت.

سده نوزدهم جایگاه مهمی در تاریخ حسابداری دارد زیرا در بریتانیا وآمریکا شرکتهای سهامی با رشد چشمگیری ایجاد گردیدند و سرمایه گذاریهای عامه مردم بصورت خرید اوراق بهادار این شرکتها زیاد شد, نیاز به استفاده از فعالیتهای مدیریتی رفته رفته حسابداری صنعتی را پدید آورد و نیاز به محافظت سرمایه سرمایه گذاران موجب پیدایش حسابرسان مستقل گردید. در این بین ملتهای دیگر متوجه شدند که حسابداران منشاء ارایه خدمات شایانی هستند، بنابراین رشد و توسعه حسابداری بصورت یک جنبش جهانی درآمد وحسابداری و تکنیکهای آن به ابزار پیشرفته ای جهت کمک به مدیریت باهدف دست یافتن به کارایی و سودآوری تبدیل گشت و حرفه حسابرسی در جهت تامین خاطر وام دهندگان و تامین کنندگان سرمایه نقشی اساسی یافت.

انقلاب صنعتی

حسابداری قبل از انقلاب صنعتی اساساً وظیفه ثبت مبادلات خارجی یک واحد اقتصادی را با سایر واحدها به عهده داشت و متون دفترداری این دوره عمدتاً فاقدثبت مبادلات داخلی است، با وقوع انقلاب صنعتی که بارزترین شاخصه آن قرار گرفتن ماشین در خدمت تولید بود که شیوه تولید را از دستی به کارخانه ای متحول کرد. با وقوع این انقلاب دومین نقطه عطف در حیات حسابداری فرا رسید و بدین ترتیب دوران رکود حسابداری نیز خاتمه یافت. استفاده از سرمایه بیشتر، ضرورتی اقتصادی شد و بانکها برای تامین چنین نیازهایی بوجود آمدند. تا سال ۱۸۰۰ میلادی بیش از ۴۰۰ بانک در کشور انگلستان بوجود آمد که ۸۰ بانک فقط در شهر لندن به فعالیت مشغول بود. 

پیدایش و رشد کارخانه های کوچک و بزرگ به جهت ساختن کالاهای همسان به مقدار زیاد, از یک سو به زوال صنایع دستی, روستایی و خانگی در مدت کوتاهی انجامید و از سوی دیگر رقابت بین کارخانه دارن را ایجاد کرد. وجود رقابت, نیاز به آگاهی از بهای تمام شده محصول را ایجاب نمود و در پاسخ به این ضرورت نوعی دفترداری صنعتی با هزینه یابی که بعداً حسابداری صنعتی نامیده شد ابداع و اولین سیستم جامع حسابهای صنعتی بوسیله "پاین "در سال ۱۸۱۸ میلادی معرفی گردید و چون دارایی های ثابت بخش چشمگیری از بهای تمام شده کالا را تشکیل میداد مفهوم استهلاک و اهمیت آن نمایان گشت, همچنین با توجه به سرمایه عظیم و مشارکت افراد در جهت تامین آن و تشکیل شرکتهای سهامی, لزوم تفکیک مالکیت از مدیریت مطرح شد, سپس اطلاعات مالی که ابتدا با هدف ارایه به مدیران تهیه می شد بطور فزاینده ای از جانب سهامداران, سرمایه گذاران, بستانکاران و دولت درخواست گردید که این امر به نوبه خود لزوم تکامل اطلاعات مندرج در صورتهای مالی را جهت رفع نیازهای استفاده کنندگان افزایش داد.

حسابداری صنعتی به دلایل متعدد از جمله عدم تقاضای مدیران برای اطلاعات هزینه با وجود رشد سریع تولیدات صنعتی تا سال ۱۸۸۵ میلادی شاهد تحول چشمگیری نشد. بین سالهای ۱۹۲۰-۱۸۸۵ حسابداری صنعتی مراحل تکامل خود را از سطح ابتدائی قرون وسطی به سطحی تقریباً معادل دانش امروزین آن رساند .

تحولات بعدی 

پس از جنگ جهانی دوم , اجرای برنامه های بازسازی ناشی از ویرانه های جنگ در کشورهای اروپایی و ژاپن و اجرای برنامه های رشد و توسعه اقتصادی در کشورهای آسیایی, آفریقایی و آمریکای لاتین, زمینه مداخله دولت را در امور اجتماعی بالا برد و استفاده از سیاستهای مالیاتی در جهت تشویق و یا جلوگیری از انواع فعالیتهای اقتصادی برای جهت دادن به سرمایه گذاریها بیشتر شد, همچنین قوانین مربوط به شرکتها و بورسهای اوراق بهادار تحت کنترل دولت در آمد. این گونه قوانین حسابداری را در جهت رعایت الزامات قانونی انعطاف پذیر کرد و سبب ایجاد روشها و راه حلهای جدید گردید. در این خصوص مراجع دولتی بر کار حسابداری نظارت داشته و مراجع حرفه ای حسابداری نیز خود به تدوین دستورالعملهایی پرداختند تا روشهای حسابداری متناسب با رعایت الزامات قانونی را ارایه و نیازهای دولت به اطلاعات مالی را برطرف نمایند برای مثال پس از رسوائی شرکت "انرون " که شوکی عظیم برای جهان تجارت بوجود آورد , حسابداری در کانون توجه اخبار و رسانه ها قرار گرفت .دولتها و مراجع حرفه ای و مسول وضع مقررات حسابداری نه تنها درایالات متحده بلکه درسراسر اروپا ناگریز به بازنگری در سیستم های خود شدند .چون اعتماد عمومی نسبت به بازار اوراق بهادار, مدیران شرکت ها,استقلال حسابرسان و روشهای گزارشگری به شدت کاهش یافت FASB پیشنهاد کرد تا نظام مقررات گذاری به طور اساسی باز بینی گردد.

دولتها و حسابداری 

در گذشته وضع مالیات و خراج توسط دولتها یکی از مهمترین عوامل پیدایش و گسترش حسابداری بود. در عصر حاضر اندیشه کنترل عمومی بر هزینه های دولت و الزام مجریان به پاسخگوئی در خصوص بودجه سبب گسترش حسابداری دولتی شد.

انقلاب روسیه(۱۹۱۷ م) و بحران بزرگ اقتصادی (۱۹۳۳-۱۹۲۹ م) از یکسو به پیدایش اقتصاد متمرکز دولتی و از سوی دیگر به مداخله دولت در اقتصاد منجر شد و برنامه ریزی اقتصادی در کشورها جهت فراهم آوردن اطلاعات مالی همانند تولید, مصرف, سرمایه گذاری و... سبب گسترش حسابداری ملی شد.

حسابداری، تحولات تکنولوژی و آینده آن :

تغییرات تکنولوژی در عین حال که سبب ابداع و کاربرد تکنیکهای جدیدشد, زمینه رشد دانش بشری را فراهم کرد و حسابداری نیز ازاین قاعده مثتثنی نبود. تحول در ابزار کار حسابداری با عرضه ماشینهای مکانیکی حساب وسایر ماشینهای مکانیکی و الکترومکانیکی اداری در اوایل قرن بیستم رخ داد و وسایل مزبور به سرعت در انجام عملیات روزمره حسابداری به خدمت گرفته شد.

تغییرات وسیع در تکنولوژی و استفاده تجاری از کامپیوترهای نسل اول در کارهای تولیدی واداری ازاوایل دهه ۱۹۵۰تحول بنیادی در ابزارکار حسابداری پدید آورد وبسیاری از عملیات تکراری حسابداری را مطابق برنامه با سرعت و دقت بسیار انجام و اطلاعات جامعی برای برنامه ریزی وکنترل فراهم آورد.

ابداع و رواج زبانهای ساده رایانه ای , تکامل نرم افزار و پیدایش رایانه های کوچک در دردهه اخیر که از لحاظ اندازه کوچک و از لحاظ قیمت ارزان وکار با آن نسبتا آسان است و درعین حال توانایی بالایی از لحاظ پذیزش برنامه وپردازش اطلاعات دارد, آن را به مهمترین ابزار کار حسابداری تبدیل نموده است و انتظار میرود عملیات تکراری و خسته کننده دستی در آینده نزدیک کاملا حذف شود.

بهرحال رایانه چیزی جز ابزار کار نیست و در صورتی می تواند در کار حسابداری مفید واقع شود که بکارگیری آن با اطلاع وآگاهی کامل ازاصول وروشهای حسابداری توام باشد. با توجه به اینکه حسابداری به زبان تجارت تبدیل شده, رایانه و توانمندیهای آن هنگامی میتواند به صورت موثر در کارهای حسابداری به خدمت گرفته شود که استفاده کنندگان از آن آگاهی کاملی از اصول، روشها و استانداردهای حسابداری داشته باشند، در غیر اینصورت نه تنها فایده ای نخواهد داشت بلکه این خطر را افزایش خواهد داد که اطلاعاتی ناقص دراختیار افراد ذینفع و ذی علاقه قرار گرفته و لطمات جبران ناپذیری را به آنان وارد کند.

نخستین تلاشهایی که جهت همگونی عملیات حسابداری صورت گرفت به سال ۱۹۰۴ میلادی که اولین کنگره بین المللی حسابداری در ایالت میسیوری برگزار شد بر میگردد.

گرایش فزاینده استاندارد کردن اصول و روشهای حسابداری در کشورهای صنعتی از اوایل دهه ۷۰ شروع شد، تدوین استانداردهای بین المللی حسابداری از اواخر دهه مزبور در نتیجه کاربرد تکنولوژی نوین در حسابداری است. از طرف دیگر علیرغم وجود عوامل ایجاد کننده تفاوت ها در حسابداری بین المللی همانند میزان توسعه اقتصادی کشورها، وضع پیچیدگی تجارت، اثر گرایش های سیاسی وتکیه بر قوانین خاص، شواهد نشاندهنده آن است که حسابداری به سمت برقراری یک نظم نوین جهانی پیش خواهد رفت .

 حسابرسی به معنای بازرسی مدارک حسابداری و سایر شواهد صورت های مالی است،حسابرسان از طریق کسب آگاهی از سیستم کننرل داخلی به جستجوی مدارک و شواهد دارایی ها،منابع داخلی و اجرای سایر روش های رسیدگی می پردازند تا صورت های مالی معتبر را بدست آورند.در این مقاله قصد داریم اصول مهم و اساسی حسابرسی را معرفی کنیم.

1.رسیدگی های حسابرس مستقل بر مبنای گزارش حسابرس فراهم می شود.

2.تعیین و محدود کردن مسئولیت حسابرسان،حدود رسیدگی را بیان میکند.

3.برای اظهار نظر نسبت به صورت های مالی،اعتقاد به درستکاری مدیران کافی نیست.

4.دیوان حاسبات کشور،حسابرسی شرکت های دولتی ایران را برعهده دارد.

5.رسیدگی به صورت های مالی سهامی عام که توسط بازرس قانونی منتخب مجمع عمومی صاحبان سهام بر طبق مقررات قانون تجارت ایران صورت می پذیرد.

6.حسابرسی مستقل گزارش های بدست آمده را به شخصی یا مرجعی که او را انتخاب کرده است می دهد.

7.مجمع عمومی صاحبان سهام بازرس قانونی را انتخاب می کنند.

8.بازرس قانونی صرفا به مجمع عمومی صاحبان سهام کلیه گزارشات وقوع جرم را ارائه می دهد.

9.اعتبار دهی در رسیدگی به صورت های مالی از مهم تریم نقش حسابرس است.

10.ایجاد اطمینان به قابلیت صورت های مالی بخشی از اعتبار دهی حسابرسان است.

11.جامعه میتواند در مورد اینکه حسابرسان نسبت به صاحبکاران خود مستقل به نظر بیایند تصمیم نهایی را اتخاذ کند.

12.حسابرس در حین رسیدگی ها کوشش می کند که مستقل به نظر بیاید زیرا به خاطر حفظ اعتبار حرفه نزد جامعه است.

13.تعیین مطلوبیت ارائه صورت های مالی از اهداف اصلی حسابرسی است.

14.معمولا در طول دوره مالی و بعضا در پایان دوره مالی حسابرسی ضمنی صورت می گیرد.

15.کنترل های داخلی در حسابرسی ضمنی مورد رسیدگی و ارزیابی قرار می گیرند و نتیج حاصل در گزارشات مدیریت تهیه و ارائه می شود.

16.استانداردهای حسابداری معیاری برای حسابرسی صورت های مالی است.

17.قوانین موضعه معیار مورد استفاده در حسابرسی رعایت است.

18.رسیدگی های حسابرسان دیوان محاسبات نوعی از حسابرسی رعایت است.

19.حسابرس مستقل،حسابرسی رعایت را به صورت یک پروژه جداگانه یا همراه با حسابرسی صورت های مالی انجام میدهد.

20.آیا واحدهای عملیاتی خاص شرکت به طور کارا و اثربخش اجام وظیفه می نمایند جزو یکی از اهداف خاص حسابرسی عملیاتی است.

21.تعیین میزان کارایی و اثر بخشی میدران واحد تجاری از اهداف حسابرسی عملکرد است.

22.یکی از اهداف حسابرسی مدیریت بررسی انطباق عملکرد مدیران واحد تجاری با سیاست های صاحبان سهام است.

23.کاربرد قضاوت و تجربه حرفه ای سبب انتخاب مناسب ترین روش های حسابرسی برای هر کار می شود.

24.روش های حسابرسی به مراحل انجام رسیدگی مربوط می شوند به همین دلیل است که استانداردهای حسابرسی با روش های حسابرسی فرق می کنند.

25.انجام حسابرسی و ارائه گزارش بر اساس ضوابط یکی از اهداف استانداردهای حسابرسی است.

26.صلاحیت های فردی حسابرسان جزو استانداردهای عمومی است.

27.استاندادرهای عمومی شامل استقلال رای،صلاحیت و آموزش فنی است.

28.حسابرسی باید توسط فرد یا افرادی انجام شود که آموز فنی و تجربه کافی داشته باشند و این اولین استاندارد عمومی حسابرسی است.

29.احتمال بروز هرگونه کوتاهی یا از قلم افتادگی با اهمیت به وسیله اعمال مراقبت های حرفه ای منتفی می شود.

30.بررسی دقیق کارهای انجام شده در هر یک از سطوح سرپرستی نیاز به اعمال مراقبت های حرفه ای در اجرای حسابرسی دارد.

 حسابرسی شاخه ای از علوم حسابداری و حسابرسی است که دارای انواع مختلفی می باشد که در ذیل به مهم ترین آنها اشاره می کنیم :

• حسابرسی صورت های مالی
• حسابرسی قانونی
• حسابرسی عملیاتی
• حسابرسی رعایتی 

 حسابرسی رعایتی

حسابرسی رعایت به معنی تعیین میزان رعایت احکام،قوانین و مقررات دولتی و کنترل های داخلی،پیمان ها،سیاست ها توسط شرکت مورد رسیدگی است.به عنوان مثال شرکت ها می توانند تعیین میزان رعایت احکام و سیاست های داخلی به وسیله بخش های گوناگون سازمان را از حسابرسان خود درخواست نمایند از دیگر وظایف حسابرسان میتوان به ارائه اظهارنامه های مالیاتی اشخاص یا شرکت ها به وسیله ممیزان وزارت امور اقتصادی و دارایی به منظور تعیین میزان رعایت قانون مالیات ها اشاره کرد.

حسابرسی صورت های مالی

هرگاه از حسابرسی که بدون قید و شرط اضافی باشد استفاده شود به آن حسابرسی صورت های مالی گویند که به اختصار به آن حسابرسی مالی می گویند.هدف اصلی این نوع از حسابرسی اعتبار دادن به صورت های مالی می باشد و هدف از اعتبار دادن،اظهار عقیده یا قضاوت شخص یا اشخاص مستقل می باشد که نسبت به همه جنبه های مهم ادعاهای منعکس در صورت های مالی که بر اساس معیارهای مشخص شده در اصل حسابداری است می باشد که این اظهار نظر باید بر مبنای شواهد معتبر و کافی باشد.

حسابرسی قانونی

در سال های اخیر از حسابرسان به منظور ارائه خدمات حسابرسی قانونی در سازمان ها و نهادهای مختلف و به ویژه به هنگام بروز اختلافات مالی دعوت به عمل می آمد.حسابرسی قانونی همانند خدمات پزشکان در پزشکی قانونی است.در برخی از شرایط استفاده از حسابرس قانونی ضرورت می یابد که به شرح زیر است :

• اختلاف به وجود آمده در بین سهام داران یک شرکت یا شرکا
• خسارت های تجاری – اقتصادی
• تقلب های تجاری و یا کارکنان شرکت

حسابرسی عملیاتی

حسابرسی عملیاتی از منظر کمیته ویژه حسابرسی عملیاتی و مدیریت که وابسته به انجمن حسابداران رسمی امریکا است و با وجود تغییرات اندکی که در آن صورت گرفته به شرح زیر است :

بررسی فعالیت های سازمان یا بخش مشخصی از آن که در ارتباط با اهداف تعیین شده است.هدف اصلی حسابرسی عملیاتی عبارت است ارزیابی رعایت صرفه اقتصادی به هنگام تهیه منابع و ارزیابی کارآیی عملیات به هنگام استفاده از منابع است.

لازم به ذکر است اثر بخشی عملیات در راستای اهداف از قبل تعیین شده,ارائه پیشنهاد های اصلاحی و فرصت های بهبود عملیات به مدیران سازمان از دیگر تعاریف این نوع حسابرسی است.

• نمونه هایی از حسابرسی عملیاتی 
• کارایی سیستم حسابداری کامپیوتری
• ارزیابی صرفه اقتصادی
• ارائه پیشنهاد های اصلاحی 
• اثر بخشی سیستم حسابداری کامپیوتری

میتوان گفت معیاری که حسابرس به هنگام حسابرسی صورت های مالی در نظر میگیرد با معیارهایی که در ارزیابی ادعاهای مدیر در نظر میگیرد متفاوت است به همین دلیل است که حسابرسی عملیاتی نسبت به دیگر حسابرسی ها دارای چالش های بیشتری است زیرا حسابرسان عملیاتی ملزم به تعاریف موضوعات دیگری در این زمینه هستند.از جمله این موضوعات میتوان به موارد زیر اشاره کرد :

• شناسایی اهداف
• تعریف معیارهای حسابرسی
• تعیین معیارهای قابل اندازه گیری

لازم به ذکر است به وسیله موضوعات بالا میتوانند اثربخش و کارآیی عملیات را با توجه به معیارهای در نظر گرفته ارزیابی کنند.

از ویژگی های اصلی و ضروری مدیران اصلی در واحدهای اقتصادی به عنوان مثال در شرکت های دولتی میتوان به توانایی های باالقوه ای در جهت تصاحب منافع اقتصادی به صورت مستقیم یا غیر مستقیم اشاره کرد.از منظر استانداردهای حسابداری،استانداردهای حسابرسی حقوق و مزایای مدیران در سازمان های دولتی و عمومی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

اهمیت توجه به استانداردهای حسابداری و کاربرد آن

اطلاعات مالی سازمان ها و نهادهای اقتصادی و تجاری را میتوان از منابع مختلف بدست آورد اما منبع اصلی که بر اساس آن میتوان اطلاعات مالی آن واحد اقتصادی را بررسی کرد صورت های مالی می باشد که در پایان دوره خاصی در آن سازمان یا نهاد تهیه و تنظیم می شود به همین دلیل کارشناسان خبره و متخصص در این زمینه در تلاش تهیه و تنظیم صورت های مالی با کیفیت بالا و مطلوب خود هستند.بر این اساس برای تهیه و تنظیم صورت های مالی مطلوب باید از قوانین و ضوابط درست و معتبر بهره بگیریم که در استانداردهای حسابداری به آنها اشاره شده است زیرا در این استانداردها نحوه بررسی رویدادهای مالی و بررسی وجود یا عدم وجود خطا در آن را به طور واضح مشخص کرده است.

ممکن است صورت های مالی یک سازمان برای استفاده مدیران آن سازمان در جهت بررسی عملکرد و نحوه ادامه روند تا حدودی بر اساس استانداردهای حسابداری انجام نشود اما برای ارائه گزارشات مالی برای استفاده کنندگان دیگر به غیر از مدیران آن سازمان به عنوان مثال برای سهام دارارن شرکت،دولت و ... نیازمند بهره گیری از استانداردهای معتبر حسابداری هستیم تا عملکرد مالی سازمان مورد نظر را به بهترین وجه ممکن گزارش کنیم.

در چه صورت میتوانیم تغییراتی در استانداردهای حسابداری اعمال کنیم ...

اساس استانداردهای حسابداری بر مبنای "مفاهیم نظری گزارشگری مالی" تدوین گشته است و به گونه ای تنظیم شده تا نیازمندی های متغیر یک واحد اقتصادی را در تهیه گزارش های مالی مطلوب با توجه به شرایط موجود برای اعمال تغییرات جدید پذیرا باشد بر اساس همین روند استاندارهای منظور شده در استانداردهای حسابداری در جهت بهبود کیفیت و بر مبنای نیازهای متغیر موجود در جامعه میتواند دستخوش تغییرات مورد نظر گردد و یا بتوان استانداردهای حسابداری جدیدی را تنظیم و انتشار داد.

تنظیم استانداردهای حسابداری در جامعه حسابرسی 

بر اساس قانون تشکیل سازمان حسابرسی ایران از جمله وظایف این سازمان تدوین و تنظیم استانداردهای حسابداری می باشد بر اساس بندهای موجود در این قانون منبع تخصصی و رسمی تنظیم قوانین و ضوابط استانداردهای حسابداری و حسابرسی سازمان حسابرسی کشور اعلام گردیده است به گونه ای که اگر در گزارشات و صورت های مالی از استانداردهای تدیون شده سازمان حسابرسی بهره ای گرفته نشود این صورت ها در مراجع دولتی فاقد اعتبار می باشند.

سازمان حسابرسی کل کشور در راستای نیل به اهداف خود در زمینه عمل به وظایف خود یعنی تدوین استانداردهای حسابداری ملی که تابعی از استانداردهای حسابداری بین المللی می باشد و اهم چارچوب مفاهیم نظری صورت های مالی به وسیله تعریف استانداردهای حسابداری در کمیته تدوین و تائید آنها در کمیته فنی و نهایتا تصویب در مجمع عمومی سازمان حسابرسی مبادرت می کند.

مختصری درباره مالیات بر ارزش افزوده

هرگونه ماليات بر ارزش افزوده پرداخت شده در زمان خريد توسط مؤديان اعم از واردكنندگان، توليدكنندگان، توزيع‌كنندگان و صادركنندگان كه در اين نظام مالياتي به‌عنوان عامل وصول و نه پرداخت‌كننده ماليات محسوب مي‌شوند، طلب ايشان از دولت محسوب شده و به‌صورت فصلي با سازمان امور مالياتي تسويه مي‌شود. تسويه مطالبات مؤديان بابت ماليات‌هاي پرداختي ايشان در زمان خريد، يا از طريق كسر از مطالبات دريافتي از خريداران و يا از طريق استرداد توسط سازمان امور مالياتي كشور به ايشان صورت مي‌پذيرد.

تكاليف فعالان اقتصادي در خصوص پرداخت مالیات بر ارزش افزوده

اشخاص حقيقي و حقوقي اعم از توليدكنندگان، توزيع‌كنندگان و عرضه‌كنندگان كالا و خدمات مشمول كه با توجه به اعلام سازمان امور مالياتي كشور اقدام به ثبت‌نام در نظام ماليات بر ارزش افزوده مي‌كنند و همچنين وارد و صادركنندگان كالاها و خدمات، در زمان خريد يا واردات كالاها و خدمات، علاوه بر بهاي كالا و خدمات خريداري شده، ماليات بر ارزش افزوده متعلق را نيز پرداخت مي‌نمايند. ولي از آنجا كه اين نظام مالياتي يك نظام مالياتي به‌منظور اخذ ماليات از فعالان اقتصادي است، اين ماليات‌هاي پرداختي، «طلب فعالان اقتصادي» از سازمان امور مالياتي محسوب مي‌شود.

از طرف ديگر، فعالان اقتصادي ثبت‌نام شده بايد در زمان عرضه كالاها و خدمات علاوه بر بهاي كالاها و خدمات، ماليات بر ارزش افزوده متعلق را نيز از خريداران محصولات خود اخذ و آن را به‌عنوان «طلب دولت» نزد خود نگهداري نمايند. در پايان دوره‌هاي مالياتي سه‌ماهه، هر يك از مؤديان اين نظام مالياتي با تسليم اظهارنامه‌هاي مخصوص و مختصر، پس از كسر طلب خود بابت ماليات بر ارزش افزوده‌هاي پرداختي از ماليات‌هاي وصولي به نيابت از دولت كه نزد ايشان است، مانده را با سازمان امور مالياتي كشور تسويه مي‌نمايد.

در اين حالت، درصورتي كه مانده اين تفاضل، بدهي مؤدي به سازمان امور مالياتي را نشان دهد، مابه‌التفاوت به‌عنوان ماليات قابل پرداخت به حساب سازمان امور مالياتي پرداخت مي‌شود. اما درصورتي كه طلب مؤدي از دولت بيش از طلب دولت از ايشان باشد، مي‌تواند مانده طلب خود را با ارائه درخواست از سازمان امور مالياتي، مسترد نمايد.

كالاهاي معاف از ماليات بر ارزش افزوده کدامند؟

مالیات بر ارزش افزوده نیز مانند برخی از انواع دیگر مالیات، معافیت هایی را در برمیگیرد. معافيت‌هاي اين نظام مالياتي عموماً اقلام سبد كالاهاي مصرفي خانوارهاي كم‌درآمد را شامل مي‌شود كه عبارتند از:

1- انواع دام و طيور زنده، آبزيان، زنبور‌عسل و كرم ابريشم.

2- خدمات بانكي.

3- خدمات حمل‌ونقل عمومي. مسافري درون و برون شهري جاده‌اي، ريلي، هوايي و دريايي.

4- اقلام عمده و ضروري سبد مصرفي خانوار (نان، گوشت، قند، شكر، برنج، حبوبات، سويا، شير، پنير، روغن‌نباتي و شير خشك مخصوص تغذيه كودكان).

5- انواع دارو و خدمات بهداشتي – درماني.

6- محصولات و نهاده‌هاي كشاورزي.

7- اقلام فرهنگي مانند كتاب، مطبوعات، دفاتر تحرير و انواع كاغذ چاپ، تحرير و مطبوعات.

8- خريد، فروش و اجاره اموال غيرمنقول (زمين و ساختمان).

9- فرش دستباف.

10- خدمات توان‌بخشي و حمايتي.

11- خدمات پژوهشي و آموزشي.

انواع ماليات بر ارزش افزوده کدامند؟

ماليات بر ارزش افزوده از نوع توليدي (VATp):

در روش ماليات بر ارزش افزوده از نوع توليدي، ماليات كلي بر فروش اعمال مي‌شود. اين نوع ماليات هم بر كالاهاي مصرفي و هم كالاهاي سرمايه‌اي اعمال مي‌گردد. يعني به خريد كالاهاي سرمايه‌اي توسط بنگاه اقتصادي اعتبار مالياتي تعلق نمي‌گيرد.

از آنجايي که در ماليات بر ارزش افزوده از نوع توليدي، هزينه کالاهاي سرمايه‌اي نيز مشمول ماليات مي‌شود، ممکن است انگيزه سرمايه‌گذاري به دليل بالا رفتن هزينه‌هاي سرمايه‌گذاري کاهش يابد. با وجود اينكه اين روش داراي پايه مالياتي گسترده‌اي است و باعث ايجاد درآمد بيشتر براي دولت مي‌شود، به دليل برخي از اهداف مدنظر از جمله كارايي نظام مالياتي، از اين روش صرف نظر شده است.

ماليات بر ارزش افزوده از نوع درآمدي (VATI):

ماليات بر ارزش افزوده از نوع درآمد، ماليات بر فروش توليد خالص كالاها مي‌باشد. در اين نوع از ماليات بر ارزش افزوده، استهلاک از پايه ماليات کسر شده و سرمايه‌گذاري خالص مشمول ماليات مي‌شود.

اين روش نسبت به روش ماليات بر ارزش افزوده توليدي، پايه مالياتي كوچكتري دارد اما همچنان به بخش توليد و سرمايه‌گذاري در اقتصاد، تحميل مي‌شود.

ماليات بر ارزش افزوده از نوع مصرف (VATc):

اين نوع ماليات بر ارزش افزوده بر مبناي كالاها و خدمات مصرفي مي‌باشد. در اين روش کليه مخارج سرمايه‌گذاري ناخالص از پايه مالياتي حذف مي‌شود.

در روش ماليات بر ارزش افزوده از نوع مصرف، همانطور كه مشاهده مي‌شود، سرمايه‌گذاري و استهلاك از شمول پايه مالياتي خارج شده، يعني در اين حالت بار مالياتي از توليد به مصرف انتقال يافته است. اين امر باعث بالا رفتن انگيزه سرمايه‌گذاري و توليد در اقتصاد مي‌شود. بنابراين اكثر كشورهاي اجرا كننده نظام ماليات بر ارزش افزوده از اين روش استفاده مي‌نمايند.

برای مشاهده سایر انواع مالیات، مقاله انواع مالیات در ایران کدامند؟ را بخوانید.